Byczyna to małe miasto (4 tys. mieszkańców) położone w powiecie kluczborskim, na pograniczu Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, Równiny Oleśnickiej i Wysoczyzny Wieruszowskiej, siedziba gminy o powierzchni 182,89 km², liczącej 10 tys. mieszkańców. Miasto leży przy ważnym szlaku komunikacyjnym, Poznań – Katowice, którym prowadzą droga krajowa nr 11 i linia kolejowa. Droga wojewódzka nr 487 prowadzi do Gorzowa Śląskiego. Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego wyrazu „byczyna” – miejsca hodowli i wypasu byków. Według zapisków Jana Długosza, w latach 1041-52 Byczyna była siedzibą sufraganii biskupiej, która potem została przeniesiona do Wrocławia. Przed 1268 r. miasto zostało lokowane na prawie niemieckim. Rządzili tu książęta wrocławscy, głogowscy, oleśniccy, brzescy, opolscy i świdniccy, w latach 1341-48 była we władaniu króla Kazimierza Wielkiego. Wiek XV był okresem zamętu. W 1532 r. większość mieszkańców przeszła na luteranizm, wyznanie obowiązujące w księstwie brzeskim, do którego miasto należało w latach 1536-1675. 24 stycznia 1588 r. na wzgórzu nad miastem hetman Jan Zamojski rozbił wojska pretendenta do polskiego tronu, arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, w miejscu tym wzniesiono upamiętniający to wydarzenie pomnik. W 1622 r. byczyński pastor, K. Süssenbach, przełożył na język polski i wydał katechizm Lutra. W czasie wojny 30-letniej miasto znalazło się pod okupacją Sasów i Szwedów (1646). W XVI-XVII w. rozkwitało miejscowe szkolnictwo, przez wiele działała pierwsza kobieta astronom Maria Cunitia (1604-1664), autorka traktatu astronomicznego „Urania propitia”. W 1742 r. miasto przeszło we władanie Prus, w 1757 r. całą drewnianą zabudowę strawił wielki pożar, po którym odbudowano domy jako murowane. Wiek XIX przyniósł z jednej strony rozwój miasta związany z doprowadzeniem linii kolejowej Poznań – Kluczbork w 1875 r., z drugiej szykany wobec licznie tu zamieszkującej ludności polskiej. Po plebiscycie w 1921 r. Byczyna pozostała w granicach Niemiec. W styczniu 1945 r. miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone.
Warto zobaczyć:
Średniowieczne mury obronne, zachowane niemal w całości, jako jedne z nielicznych w Polsce. Powstały na przełomie XV i XVI w., otaczają miasto linią owalną o długości 912,5 m i wysokości 5,5-6 m. Zachowały się: wieża bramna zachodnia, tzw. Niemiecka z XV w., z ostrołukowym przejazdem przebitym w końcu XIX w., wieża bramna wschodnia, tzw. Polska z XV w., z namiotowym dachem z lat 30. XX w., (pod tą bramą dokonano aktu kapitulacji arcyksięcia Maksymiliana Habsburga w 1588 r.), baszta południowa, tzw. Piaskowa z XVI w. Mury otoczone są fosą, ostatecznie ukształtowaną w 1940 r., zachował się fragment północny, łączący się z parkiem miejskim, w fosie hodowane są pstrągi.
Gotycki kościół św. Mikołaja z końca XIV w., użytkowany przez ewangelików, odnowiony w 1888 r. w stylu neogotyckim. W wyposażeniu wnętrza znajduje się m.in. średniowieczny krucyfiks oraz krypty grobowe ks. von Württemberga, rodziny Frankenbergów i miejscowych pastorów: Daniela Opolliusa i Jana Kośnego.
Barokowy kościół św. Trójcy z 1767 r., wzniesiony na miejscu szachulcowego, który spłonął w 1757 r. Wieża z baniastym hełmem pochodzi z 1782 r. Wyposażenie wnętrza z XVIII-XIX w. (ołtarze i barokowa chrzcielnica).
Ratusz z XV/XVI w., przebudowany na barokowo-klasycystyczny w XVIII w. Całkowicie spłonął w 1945 r., w 1968 r. zrekonstruowany. Z oryginalnej budowli zachowały się zabytkowe piwnice z renesansowym portalem z XVI w. i kartusz ufundowany po pożarze miasta w 1719 r. Na początku 2011 r. w ratuszu utworzono Byczyńską Izbę Tradycji, a jego wieża służy jako punkt widokowy na miasto.
Gotycka kaplica cmentarna św. Jadwigi z XIV w., przebudowana w XVII w. Wyremontowana w 1977 r., na miejscowym cmentarzu spoczywa autor historii Byczyny, Hermann Koelling.
Neogotycki spichlerz z XIX w., przylegający do murów obronnych, w latach 1980-90 miejsce Zlotu Piłkarzy Weteranów, obecnie karczma.
Zabytkowe domy i kamienice, powstałe w czasie odbudowy miasta po pożarze w 1757 r. oraz w 1. poł. XIX w.
