Gościsław

Kategoria: Gmina Udanin, Wysoczyzna Średzka


Wieś w gminie Udanin. W dokumentach wieś wzmiankowana po raz pierwszy jako Gostizlauia w 1189 r., w 1268 r. lokowana na prawie niemieckim przez Sobiesława (Sobezlaus) syna Brebimila. W 1292 r. Gościsław wraz z patronatem nad miejscowym kościołem znalazł się w posiadaniu klasztoru cystersów w Krzeszowie. Dobra ziemskie w Gościsławiu cystersi posiadali do sekularyzacji majątków klasztornych w 1810 r. Po sekularyzacji zakonu cystersów, posiadane przez nich dobra ziemskie w Gościsławiu zostały przejęte w roku 1812 r. przez państwo pruskie, a następnie w tymże roku zakupione przez Luise von Röhl. Ta zaś odsprzedała je w 1816 r. Johannowi Gotfriedowi Barthel, wzmiankowanemu jako właściciel także w 1830 r. W 1845 r. majątek ziemski w Gościsławiu należał do Johanna Gottfrieda Ungera. Od 1858 r. przeszedł w posiadanie rodu von Kramsta i jego kolejnych członków. Byli to: Eduard von Kramsta ze Świebodzic odnotowany w 1873 r. oraz Marie von Kramsta z Morawy, także właścicielka dóbr w pobliskim Lasku, wzmiankowana w l. 1884–1922. Folwarki w Gościsławiu i Lasku włączone zostały przed 1894 r. do klucza posiadłości rodu von Kramsta w Morawie, z którymi były związane do lat. 20. XX w. Przed 1926 r. klucz majątków Morawa wraz z majętnościami w Gościsławiu i Lasku przeszedł w posiadanie należącego do rodu Kurta Wietersheima zamieszkałego w Rusku. Dobra w Gościsławiu należały do niego do czasu II wojny światowej; majątek dzierżawiła wówczas M. Th. von Buddenbrock z Pielaszkowic, a w 1937 r. czterech innych dzierżawców.

Warto zobaczyć:

Kościół śś. Szymona i Judy Tadeusza. Kościół w Gościsławiu wymieniony został po raz pierwszy w 1268 r., kiedy to opatrzył go jednym łanem ówczesny właściciel dóbr Sobiesław. Obecna świątynia wzmiankowana w 1335 r., była w l. 1360-1542 kościołem filialnym parafii w Udaninie. W 1542 r. biskup wrocławski Baltazar ustanowił w Gościsławiu parafię, podnosząc tym samym istniejącą budowlę do funkcji kościoła parafialnego, w którym posługę sprawowali cystersi oddelegowani z Krzeszowa. W okresie reformacji, świątynię przejęli i użytkowali protestanci w l. 1630-45. Kościół został w l. 1756-59 rozbudowany w stylu barokowym. Wówczas zapewne przebudowano transept oraz przekryto nawę sklepieniem kolebkowym z lunetami, a prezbiterium i środkową część transeptu sklepieniami żaglastymi. W 1785 r. nadbudowano wieżę, wieńcząc ją barokowym hełmem. W 1861 r. poddano remontowi lub wykonano na nowo hełm wieńczący wieżę świątyni, według projektu królewskiego radcy budowlanego Gandtnera. Zrealizowano też w oparciu o jego projekt emporę obiegającą nawę, na której w 1879 r. umieszczono zachowane do dziś organy firmy Schlag & Sohne. W 1882 r. do południowej elewacji kościoła, obok transeptu, dobudowano kruchtę (obecnie nieistniejącą) według projektu wspomnianego wyżej Gandtnera, w miejsce znacznie mniejszej kruchty wcześniejszej.
Kościół orientowany, murowany, tynkowany, z detalem architektonicznym wyrobionym w tynku. Założony na planie krzyża, jednonawowy, z węższym prezbiterium i oskarpowaną IV-kondygnacyjną, czworoboczną wieżą od zachodu oraz zakrystią na nieregularnym rzucie od południa; ramiona transeptu zamknięte trójbocznie, naroża prezbiterium ścięte; wieża poprzedzona niewielką kruchtą. Nawa nakryta ceramicznym dachem dwuspadowym, prezbiterium wielospadowym; transept, zakrystia i kruchta mansardowymi. Wieża zwieńczona ozdobnym hełmem o linii wklęsło-wypukłej, krytym blachą. Wnętrze salowe, ujęte neobarokową emporą na okazałych konsolach; nawa przekryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, prezbiterium i transept sklepieniami żaglastymi. Sklepienia zdobi dekoracja sztukatorska w formie obramień plafonów, w prezbiterium ściany rozczłonkowane są pilastrami.
Wnętrze świątyni ozdobiono skromną dekoracją sztukatorską i barokowym wyposażeniem.
Cmentarz przykościelny założony został w XIV w. i powiększony ok. 1759 r., otoczony kamiennym murem. Mur przepruwa od zachodu neogotycka, kamienna, arkadowa brama wjazdowa z ceglanym detalem. W północnej części cmentarza dwie kaplice grobowe usytuowane przy murze cmentarnym. Zachodnia z nich – obecnie przedpogrzebowa z drugiej poł. XIX w. Wschodnia z kaplic z l. 20. XX w.
Barokowa kapliczka z 2. poł. XVIII w.. W niszy ustawiona na wysokim postumencie barokowa figura św. Jana Nepomucena z 2. poł. XVIII w.
Plebania nr 43 wzniesiona według projektu z 1933 r. w miejscu wcześniejszej budowli z 1832 r.
Szkoła katolicka (obecnie dom mieszkalny nr 42) wzniesiona w 1898 r. według projektu królewskiego inspektora budowlanego Walthera.
Zespół folwarczny z XIX/XX w.
(za Wikipedią)

Dodaj komentarz