Wieś gminna w powiecie bieszczadzkim, położona przy szosie Ustrzyki Dolne – Ustrzyki Górne. Osada powstała w X w. Właścicielami osady byli do 1553 r. Kmitowie, później przeszła na Herburtów. Lokacja osady na prawie wołoskim nastąpiła w 1580 r. W XVII-XVIII w. należała do Polańskich, Ustrzyckich i Urbańskich. W 1742 r. Lutowiska otrzymały od Augusta III, prawo odbywania 10 jarmarków rocznie, a nazwę miejscowości zmieniono na Urbanice, aby uczcić właściciela Ludwika Urbańskiego. Jednak nowa nazwa nie przyjęła się. Majątek w Lutowiskach przejęli następnie Górscy. W 1846 r. wyruszyli stąd powstańcy w celu opanowania Sanoka. W 2. poł. XIX w. wieś należała do Konarskich.
25 stycznia 1915 r. w bitwie pod Lutowiskami Austriacy rozbili rosyjską kawalerię chana Nachiczewskiego. W czasie tych walk Lutowiska zostały spalone, zaś wielu jej mieszkańców zginęło lub zostało przez Rosjan wywiezionych na Syberię za sprzyjanie Austrii. W maju 1919 r. Ukraińcy wycofali się w rejon Hołowiecka, a do Lutowisk wkroczyło Wojsko Polskie pod dowództwem kapitana Rawskiego. Lutowiska utraciły prawa miejskie w 1919 r., ale do 2. wojny światowej stanowiły okoliczne centrum handlowe i administracyjne.
W latach 1939-41 miejscowość należała do ZSRR. W czerwcu 1941 r. została zajęta przez Niemców. W czerwcu 1942 r. Johann Backer i Arnold Doppke – gestapowcy, którzy przybyli z Ustrzyk Dolnych – rozstrzelali ok. 650 miejscowych Żydów, Polaków i 30 Romów. Na miejsce kaźni ofiary spędziła i zwiozła policja ukraińska. Po zlikwidowaniu Żydów spalono ich zabudowania, czyli całą drewnianą zabudowę położoną przy rynku oraz synagogi. 20-22 lipca 1944 r. wymordowano w Lutowiskach polskie rodziny. W latach 1944-51 Lutowiska należały do Związku Radzieckiego i zostały przemianowane na Szewczenko. W czasie przynależności Lutowisk do ZSRR (1944-1951) świątynia katolicka w Lutowiskach uległa całkowitej dewastacji. Nabożeństwa musiały odbywać się w cerkwi aż do 1963 r. Lutowiska znalazły się ponownie w Polsce w 1951 r. w ramach umowy o zamianie granic. Ludność dotychczas tu zamieszkującą wysiedlono do wsi Dudczany w kołchozie Krasnoflotiec nad dolnym Dnieprem. Do Szewczenka przesiedlono natomiast polskich mieszkańców z Sokalszczyzny i Hrubieszowszczyzny. Pierwotną nazwę Lutowiska przywrócono dopiero w 1957 r.
(za Wikipedią)
Warto zobaczyć:
Kościół św. Stanisława Biskupa neogotycki z lat 1911-20.
Stary cmentarz katolicki służący rzymskokatolickiej i greckokatolickiej ludności Lutowisk. Powstał przypuszczalnie na przełomie XVIII i XIX w. Służył katolikom obu obrządków, a to z powodu braku odrębnego cmentarza dla rzymskich katolików, którzy stanowili w Lutowiskach mniejszość. Miał charakter cmentarza przycerkiewnego – miejscowa Cerkiew św. Michała Archanioła znajdowała się w jego górnej, zachodniej części. Sam cmentarz ma powierzchnię ok. 0,58 ha, kształt zbliżony do litery „L” i rozciąga się z zachodu na wschód.
Na cmentarzu zachowało się kilkadziesiąt starych nagrobków, z których najstarsze pochodzą z lat 60. XIX w. Obecnie chowani są tam również nieliczni zmarli grekokatolicy zamieszkujący Lutowiska i okolice. Na cmentarzu znajduje się miniaturowa replika rozebranej cerkwi. W 1988 r. cmentarz został odnowiony przez społeczników – Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy Zarządzie Głównym TOnZ w Warszawie.
Drewniana willa sprzed I wojny światowej.
Cmentarz żydowski założony w 2. poł. XVIII w., na którym zachowało się co najmniej 500 macew.
(za Wikipedią)
