Rybnik

Kategoria: Miasto Rybnik, Płaskowyż Rybnicki


Miasto na prawach powiatu (141 tys. mieszkańców) w województwie śląskim, położone przy szosach Gliwice – Wodzisław Śl. i Racibórz – Żory, oraz liniach kolejowych Chałupki – Katowice i Nędza – Rybnik – Żory. Największy ośrodek aglomeracji rybnickiej i Rybnickiego Okręgu Węglowego.
W średniowieczu Rybnik był osadą rybacką, leżącą na ważnym szlaku handlowym w księstwie raciborskim. Prawa miejskie od XIII/XIV w. Rybnik do 1336 r. był pod władaniem Piastów. W latach 1336-1521 miastem rządzili czescy Przemyślidzi. W XV w. z powodu wojen husyckich, miasto uległo niemalże całkowitemu zniszczeniu. W XVI w. Rybnik znajdował się pod rządami dynastii Habsburgów. Okres ten nie sprzyjał rozwojowi miasta, ponieważ często zmieniający się właściciele starali się zapełnić swoje kieszenie, niż zadbać o rozwój miasta. W 2. poł. XVIII w. Rybnik został sprzedany królowi pruskiemu, Fryderykowi Wilhelmowi II, uzyskując status wolnego miasta królewskiego, co wpłynęło na poprawę życia rybniczan, m.in. zniesiono poddaństwo oraz zaczęto przebudowę miasta – drewniane budynki zastąpione zostały murowanymi.
W XIX w. Rybnik osiągnął kolejne stadium rozwoju, stając się miastem powiatowym. Rozwój przemysłu (przede wszystkim górnictwo i browarnictwo) oraz doprowadzenie do Rybnika linii kolejowych (1856, Nędza – Katowice) przyczyniło się do wzrostu liczby mieszkańców miasta. Działało tu wiele polskich organizacji. Podczas II powstania śląskiego w mieście stacjonowały oddziały alianckie, dlatego powstańcy tylko blokowali miasto. Podczas plebiscytu 1921 r. zdecydowana większość (71%) głosowała za Niemcami, natomiast w powiecie Rybnik 65% oddano za przyłączeniem do Polski. W czasie III powstania śląskiego, o świcie 3 maja 1921 r. 7. kompania Józefa Ochojskiego nagłym atakiem zdobyła dworzec, pocztę, sąd i drukarnię. Po oficjalnym włączeniu miasta do Polski w dniu 4 lipca 1922 r., mieściło się tu starostwo powiatowe. W latach międzywojennych wybudowano nowy gmach Urzędu Miasta, szkoły, nowe drogi, zakładano skwery i odnowiono rynek. W czasie II wojny światowej w powiecie rybnickim oraz okolicach działały tajne organizacje niepodległościowe. W Rybniku powstał Inspektorat Armii Krajowej. W 1942 r. Niemcy utworzyli tu jeden z obozów przeznaczonych dla Polaków na Śląsku tzw. Polenlager 97. Miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie 26 marca 1945 r. Zniszczone zostało 25% zabudowy. Po wojnie koncentrowano się przede wszystkim nad rozwojem przemysłu węglowego, co w niedługim czasie spowodowało powstanie Rybnickiego Okręgu Węglowego (ROW). W latach 70. XX w. Rybnik powiększył swe terytorium, ponieważ włączonych zostało do niego kilka wiosek i miasteczek. (za Wikipedią)

Warto zobaczyć:

Bazylika św. Antoniego Padewskiego z lat 1903-06. Jest największą świątynią na Górnym Śląsku oraz na ziemi rybnickiej. Wieże bazyliki wznoszą się na wysokość 95 m. Wskutek eksplozji dynamitu na dworcu kolejowym w Rybniku 22 czerwca 1921 r. kościół doznał poważnych uszkodzeń. Również działania wojenne w 1945 r. znacznie zniszczyły kościół. 14 października 1959 r. spłonęła północna wieża. Neogotycką świątynię zaprojektował Ludwig Schneider, a w ołtarzu głównym umieszczono XVII-wieczną figurę św. Antoniego, który jest patronem ziemi rybnickiej. W 1993 r. papież Jan Paweł II nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej.
Kościół ewangelicki zbudowany w 1791 r. wg projektu Franciszka Ilgnera, odnowiony po pożarze w 1875 r., klasycystyczny z neoromańską fasadą i wieżą.
Barokowo-klasycystyczny kościół MB Bolesnej, zbudowany wg projektu Franciszka Ilgnera w latach 1798-1801. Wewnątrz skrzydła późnogotyckiego tryptyku z kościoła WNMP. Przed kościołem późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1728 r., dzieło Jana Melchiora Oesterreicha z Raciborza.
Gotyckie prezbiterium dawnego kościoła farnego Wniebowzięcia NMP z poł. XV w., resztę rozebrano na potrzeby budowy kościoła MB Bolesnej. Obecnie kościółek akademicki, wokół zabytkowy cmentarz z kaplicą.

Rynek. Klasycystyczny dawny ratusz z wieżą zegarową z 1822 r., obecnie mieszczący muzeum miejskie oraz Urząd Stanu Cywilnego. Kamienice wznoszone pod k. XVIII w. i w 1. oraz na pocz. 2. poł. XIX w. noszą głównie znamiona stylu klasycystycznego (nry 1, 2, 4, 7, 14, 15, częściowo 17). W 2. poł. XIX w. powstało kilka budynków neorenesansowych oraz eklektycznych (nry m.in. 6, 8, 13). W pocz. XX w. pojawiły się nieliczne realizacje wczesnomodernistyczne, m.in. dom handlowy Pragera. Okres międzywojenny zaowocował natomiast przebudowami kilku kamienic – przekształcono m.in. w duchu neoklasycystyczno-modernistycznym kamienicę nr 1 (1925 r.) oraz w duchu funkcjonalistycznym kamienicę nr 17. Na środku rynku późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1736 r., pierwotnie stojąca w Jastrzębiu, podarowana Rybnikowi przez hr. Strachwitza. Po wybuchu II wojny światowej usunięta z rynku przez hitlerowców, wróciła nań dopiero w latach 90. XX w., obecnie wieńczy nową fontannę.

Budynek dawnego Starostwa z 1887 r., zbudowany w stylu neorenesansu północnego.
Zespół Szpitalny św. Juliusza, założony przez doktora Juliusza Rogera, pierwsze budynki oddano do użytku w 1869 r., później rozbudowany (do pocz. XX w.) Najciekawszym obiektem jest centralna kaplica szpitalna św. Juliusza (1894). Budynki szpitalne reprezentują style: neogotycki, neoromański oraz eklektyczny.
Neoklasycystyczny budynek nowego ratusza, wzniesiony w 1928 r. Wewnątrz zachowany oryginalny międzywojenny wystrój sali posiedzeń oraz pochodzące z tego samego okresu witraże wykonane przez krakowską firmę Żeleńskiego, w tym jeden z widokiem miasta.
Dawny zamek. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1327 r., na podstawie badań archeologicznych można stwierdzić iż został zbudowany pod k. XIII w. W latach 1223–28 zamek był siedzibą zakonu sióstr Norbetanek. W XV w. Rybnik został stolicą wydzielonego państwa rybnickiego, dlatego też zamek został przebudowany na rezydencję ks. Wacława III Rybnickiego. W XVII w. zamek został gruntownie przebudowany na dwupiętrową masywną rezydencję pałacową, z tyłu natomiast posiadał więżę rozebraną w XVIII w. Kolejnymi właścicielami Rybnika zostali hr. Węgierscy którzy dobudowali w XVIII w. dwa boczne skrzydła przylegające do głównego gmachu zamku. W 1788 r. państwo rybnickie zakupił król pruski Fryderyk Wilhelm II który przeznaczył zamek rybnicki na przytułek dla żołnierzy. Gmach został przebudowany wg projektu Fryderyka Ilgnera który uzyskał obecną późnobarokowo–klasycystyczną formę. Od 1842 r. w zamku swoją siedzibę miał Sąd Grodzki. Obecnie mieści się w nim Sąd Rejonowy.

Budynek dawnej szkoły powszechnej, obecnie Gimnazjum nr 1, wzniesiony w 1902 r. według projektu E. Petzkiego z Gliwic w stylu łączącym dominujące elementy neogotyku z elementami neoromanizmu. Budynek uległ poważnemu uszkodzeniu podczas walk o miasto w 1945 r., odbudowany po zakończeniu wojny.
Budynek dworca kolejowego, oddany do użytku w 1853 r., rozbudowany i przekształcony w latach 30. XX w., kiedy to otrzymał obecną modernistyczną szatę architektoniczną. Pozostałościami architektury dawnego budynku są umiejętnie wkomponowane w modernistyczną całość neorenesansowe łukowe okna parteru.
Budynek dawnego hotelu Świerklaniec, wzniesiony u schyłku XIX w. w stylu neobarokowym na miejscu najstarszej rybnickiej karczmy o tej samej nazwie. Zachowała się bogata neobarokowa dekoracja fasady.
Kamienica przy ul. Sobieskiego 1 z pocz. XX w., posiada bogatą fasadę o dobrze zachowanej neobarokowo-secesyjnej dekoracji.
(za Wikipedią)

Dodaj komentarz