Wieś gminna w powiecie gliwickim, położona przy szosach Pyskowice – Zawadzkie i Toszek – Tworóg.
Warto zobaczyć:
Kościół Wniebowzięcia NMP. Pierwotny wzmiankowano w 1335 r., obecny z XV w., wielokrotnie przebudowany. W 1857 r. piorun częściowo zburzył starą wieżę, odbudowano ją w 1860 r. W 1934-35 r. nastąpiło znaczne poszerzenie kościoła o szeroką nawę poprzeczną, nowe prezbiterium i chór. Wewnątrz obraz w ołtarzu Serca Pana Jezusa, który przedstawia Ukoronowanie NMP z XVII w.
Pałac zbudowany w 1748 r. dla hrabiego Verdugo, rozbudowany w latach 1923 i 1947. Składa się z kilku budynków połączonych łącznikami. Szczyt wsparty jest na kolumnach. Nad bramą przejazdową umieszczony jest kartusz herbowy. Obecnie siedziba Urzędu Gminy.
Synagoga , która jest najstarszym zachowanym żydowskim domem modlitwy na Górnym Śląsku. Została zbudowana w latach 1763-71 ze składek wielowiejskich Żydów, którzy wyemigrowali za granicę. Stanęła na miejscu starszej, drewnianej. Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 r., bojówki hitlerowskie zdemolowały i następnie podpaliły budynek synagogi. Synagoga jednakże została wcześniej zakupiona przez chrześcijańskiego mieszkańca Wielowsi, Franza Bialka. Zagroził on stacjonującym esesmanom, że jeśli nie ugaszą pożaru to poda ich do sądu o zniszczenie mienia prywatnego. Na polecenie władz z budynku usunięto wszelkie symbole judaistyczne oraz wyburzono wieżę nakrytą kopułą.Po zakończeniu II wojny światowej synagoga została gruntownie przebudowana na magazyn zboża Gminnej Spółdzielni i taką funkcję pełni do dnia dzisiejszego. Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta. W zachodniej części znajduje się przedsionek, z babińcem u góry. We wschodniej części znajduje się główna sala modlitewna. Po powojennych przebudowach znacznie zniekształcono zewnętrzny wystrój budynku. Można dostrzec zarysy zamurowanych, półokrągle zakończonych okien.
Cmentarz żydowski położony ok. 600 m od wsi w kierunku miejscowości Wojska. Cmentarz ma powierzchnię 0,3 ha. Zachowało się na nim około 200 nagrobków. Cmentarz został założony pod k. XVII w. Najstarszym nagrobkiem jest macewa Jonatana Blocha, założyciela gminy żydowskiej w Wielowsi. Jego syn Hirsz w 1749 r. zainicjował prace mające na celu ogrodzenie cmentarza. Z ogrodzenia zachowały się do dzisiaj jedynie słupy podtrzymujące bramę. W obrębie cmentarza znajdują się cztery pomniki przyrody, dęby o imionach Jonatan (założyciel gminy żydowskiej w Wielowsi, Beracha (żona Jonatana), Król Dawid i Król Salomon. Jeszcze do niedawna zarośnięty i zaniedbany cmentarz został oczyszczony i uporządkowany przez miejscowego nauczyciela historii, Grzegorza Kamińskiego, któremu pomagali uczniowie wraz z miejscową ludnością.
(za Wikipedią)
