Miasto powiatowe (49 tys. mieszkańców) w województwie śląskim, położone na Płaskowyżu Rybnickim, przy szosie i linii kolejowej Rybnik – Chałupki. Dawna linia kolejowa biegła do Jastrzębia-Zdroju, boczne szosy prowadzą do Jastrzębia-Zdroju, Żor, Krzyżanowic i Raciborza. W okolicy znaleziono ślady pobytu praczłowieka i monety rzymskie. W XII w. teren ten wchodził w skład kasztelanii a później ks. raciborskiego. Miasto lokował ks. opolsko-raciborski Władysław między 1246 (objęcie władzy) a 1257 r. (sprowadzenie do miasta franciszkanów), od jego imienia pochodzi nazwa Wodzisławia. Córka ks., Konstancja miała tu swą rezydencję. W XIV w. miasto nadawano możnym rodom, XV w. to okres zamętu i grasowania zbrojnych band, wymuszających okup (1459, 1493). W 1502 r. powstało Wodzisławskie Państwo Stanowe, w skład którego wchodziło 10 wsi: Czyżowice, Turza Mała, Wielka Turza, Skrzyszów, Krostoszowice, Karkoszka, Podbucze, Marusze, Radlin, Obszary i 11 folwarków. Za rządów Jana Planknara (1528-1556) Wodzisław stał się ważnym ośrodkiem, pojawiła się reformacja. W czasie wojny 30-letniej (1618) miasto i zamek spalono, w 1668 r. miejscowe dobra objął abp ostrzyhomski Szeloposemy, w 1685 r. przeszły na własność von Dietrichsteinów. W 1740 r. miasto przeszło pod panowanie pruskie, w 1780 r. właścicielem został Heinrich L. von Reichenbach, w 1798 r. hr. von Strachwitz. Zaczął rozwijać się przemysł, po zniesieniu poddaństwa miały miejsce zamieszki chłopskie (1810). Miasto otrzymało samorząd (1809) i weszło w skład powiatu rybnickiego. Zaczęło rozwijać się górnictwo i hutnictwo, rosła liczba mieszkańców, mimo wielkiego pożaru w 1822 r. W 1882 r. doprowadzono linię kolejową z Rybnika, przedłużoną w 1886 r. do Chałupek, linia do Jastrzębia-Zdroju powstała w 1913 r. W czasie plebiscytu 1921 r. 1669 mieszkańców głosowało za Niemcami, 662 za Polską, mimo to miasto weszło w skład Polski. W czasie 2. wojny światowej 22 stycznia 1945 r. dotarł do Wodzisławia marsz śmierci z obozów w Oświęcimiu. 26.03 1945 r. miasto wyzwolono, w czasie walk zniszczono 80 % zabudowy. W 1945 r. na miejscu dawnego folwarku rozpoczęto budowę osiedla Nowe Miasto, rok później przyłączono Jedłownik z Karkoszką. W latach 50. XX w. powstało górnicze osiedle Jedłownik, w 1954 r. utworzono powiat wodzisławski. W 1973 r. przyłączono Wilchwy, Marusze i Turzyczkę, w 1975 r. miała miejsce tzw. gierkowska reforma administracyjna, w wyniku której miasto powiększyło się dwukrotnie (113 tys. mieszkańców w 1990 r.) w wyniku włączenia Radlina, Pszowa z Zawadą, Rydułtów i Marklowic. W sierpniu 1988 r. miał miejsce strajk kopalni 1 Maja. W 1992 r. w wyniku referendum od miasta odłączyły się Rydułtowy, analogiczna sytuacja miała miejsce z Marklowicami (1994), Pszowem (1995, z wyjątkiem Zawady) i Radlinem (1997, historyczny Radlin II pozostał w granicach miasta). W 1999 r. reaktywowano powiat wodzisławski, w 2001 r. zamknięto kopalnię 1 Maja.
Warto zobaczyć:
Kościół ewangelicki z dawnym klasztorem franciszkanów. W 1257 r. ks. Władysław sprowadził do miasta franciszkanów (minorytów), którzy wznieśli w XV w. gotycki kościół Św. Trójcy, jednonawowy o trójprzęsłowym prezbiterium i sklepieniu krzyżowo-żebrowym. Obok powstał w XVII w. budynek klasztorny z obszernym dziedzińcem. W 1810 r. dokonano sekularyzacji klasztoru, obecnie mieści się w nim Sąd Rejonowy, kościół przejęła zaś parafia ewangelicka. Wewnątrz neogotycki ołtarz z obrazem „Wniebowstąpienie Pańskie” z ok. 1874 r. autorstwa Augusta Bertelmanna, sprowadzonym w lipcu 2010 r. ze zniszczonego kościoła luterańskiego w Stawiszynie koło Kalisza.
Neogotycki kościół Wniebowzięcia NMP. Drewniany kościół farny powstał tu w XIII w., ok. 1528 r. wzniesiono nowy, murowany, odbudowany po pożarze z 1822 r. Obecna budowla z lat 1909-10 zbudowana wg projektu Ludwika Scheidera z Wrocławia posiada 14 m wys. Zbombardowaną w 1945 r. wieżę odbudowano dopiero w 2002 r. Obok kościoła figura św. Jana Nepomucena z 1745 r. i dwa krzyże pojednania.
Pałac Dietrichsteinów. Pierwotny zamek zbudował ks. opolsko-raciborski ok. 1257 r., zastąpił on gród zniszczony prawdopodobnie przez Tatarów w 1241 r. Od 1502 r. zamek był siedzibą właścicieli Wodzisławskiego Państwa Stanowego, został zniszczony w czasie wojny 30-letniej przez Szwedów (1648) i nie odzyskał już dawnej świetności. Obecny pałac zbudował w latach 1742-45 hr. Józef von Dietrichstein, jako jedną z pierwszych budowli w stylu klasycystycznym na ziemiach polskich (projekt przypuszczalnie autorstwa Antona Grimma). Częściowo spłonął w pożarze w 1822 r., w latach 1881-1974 siedziba władz miejskich, obecnie mieści się w nim Urząd Stanu Cywilnego oraz Muzeum Miejskie, gromadzące pamiątki archeologiczne, etnograficzne i historyczne z terenu ziemi wodzisławskiej. Podczas Dni Wodzisławia Śląskiego w czerwcu organizowana jest Noc w Muzeum.
Oficjalna strona muzeum
Obszerny rynek o wymiarach 96 × 96 m, wytyczony w 1257 r. przy lokacji miasta. Otoczony głównie XIX-wiecznymi kamienicami, do ciekawszych należą : nr 1 z XVIII w., przebudowana po 1945 r., nr 9 powojenna z płaskorzeźbą Nieznanego Powstańca, nr 10 z lat 30. XIX w., obecny eklektyczny wystrój z lat 90. XIX w. Na środku rynku współczesna fontanna. W niszach kamienic figury: ks. Władysława, ks. Konstancji, św. Wawrzyńca i Kopernika.
Kąpielisko leśne Balaton o pow. 3,8 ha z piaszczystą plażą i opieką ratownika.
Neogotycka Baszta Rycerska (Wieża Romantyczna), 20-metrowa baszta wzniesiona w latach 1867-1868 w lesie miejskim Grodzisko przez ówczesnego właściciela miejscowych dóbr Edwarda Braunsa. W 1925 r. Stefan Krzystek i Jan Kowol otworzyli tu punkt widokowy i restaurację. W 1938 r. opuszczona, w 1991 r. odrestaurowana przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, niestety w czerwcu 2004 r. została podpalona przez nieznanych sprawców i ponownie popada w ruinę.
Poczta z ok. 1880 r. z neogotycką ornamentyką.
Budynek dworca kolejowego z 1895 r.
Siedziba Starostwa z XIX w.
Pawilon sanatoryjny z k. XIX w., położony w lesie miejskim, obecnie Wojewódzki Szpital Chorób Płuc.
Budynek Urzędu Miasta, z ciekawą ornamentyką neogotycką powstał w 1879 r. jako siedziba Sądu Grodzkiego. Obok zbudowano więzienie. Od 1954 r. siedziba Starostwa, obecnie władz miejskich.
