Brzeg pl. Zamkowy (Zamek Piastowski i kościół Podwyższenia Krzyża Św.)

Kategoria: Miasto Brzeg, Powiat brzeski, Równina Grodkowska


W okolicach pl. Zamkowego znajdują się: Zamek Piastowski z kościołem św. Jadwigi, kościół Podwyższenia Krzyża Św. i dawne Gimnazjum Piastowskie.

Warto zobaczyć:

Zamek Piastów Śląskich
Zamek Piastowski w Brzegu wzmiankowany był w 1235 r. jako siedziba namiestnika książęcego. Ok. 1300 r. powstała ceglana Wieża Lwów, której dolna część zachowała się do dziś. Od 1311 r. zamek stał się siedzibą książąt brzeskich. W latach 1360-70 książę Ludwik I rozbudował budowlę, powstała wtedy gotycka kaplica (później kolegiata) św. Jadwigi. Obecny wygląd zamku pochodzi z czasu renesansowej przebudowy, której dokonali Fryderyk II i Jerzy II w połowie XVI w. Obiekt zyskał wtedy miano Śląskiego Wawelu. W latach 1541-44 wzniesiono skrzydło południowe, w latach 1544-47 skrzydło wschodnie. Reprezentacyjny budynek bramy wjazdowej zbudowano w latach 1554-60. Dziedziniec zamku ozdobiono renesansowymi krużgankami. W kolegiacie umieszczono mauzoleum książąt śląskich. Prace budowlane prowadzili włoscy architekci Jakub i Franciszek Parr. Później wzniesiono zamkowe fortyfikacje pod kierunkiem Bernarda i Piotra Niuronów. Prace budowlane zakończono w 1582 r. Po śmierci ostatniego Piasta w 1675 r. zamek został opuszczony. W czasach pruskich mieściły się w nim karczmy, koszary i magazyny. W 1924 r. powstało tu Muzeum Miejskie, ponownie otwarte w 1952 r. Odbudowa zamku na wzór renesansowy miała miejsce w latach 1966-90.
Wejście do zamku prowadzi przez reprezentacyjną bramę w kształcie antycznego łuku triumfalnego. Nad nim stoją posągi księcia Jerzego II i jego żony Barbary z Hohenzollernów. Obok znajdują się ich herby rodowe trzymane przez pary giermków. Nad oknami pierwszego piętra wyrzeźbiono w dwóch rzędach piaskowcowe popiersia przodków księcia: w pierwszym rzędzie władców państwa polskiego – Piasta, Siemowita, Lestka, Siemomysła, Mieszka I, Bolesława I Chrobrego, Mieszka II Lamberta, Kazimierza I Odnowiciela, Bolesława II Śmiałego, Władysława I Hermana, Bolesława III Krzywoustego i Władysława II Wygnańca, w drugim książąt śląskich – Henryka I Brodatego, Henryka II Pobożnego, Bolesława II Rogatki, Henryka V Brzuchatego, Bolesława III Rozrzutnego, Ludwika I Brzeskiego, Henryka VIII, Henryka IX lubińskiego, Ludwika II oławskiego, Jana lubińskiego, Fryderyka I i Fryderyka II.


Brama prowadzi przez wewnętrzny portal na piękny renesansowy dziedziniec, otoczony bogato rzeźbionymi krużgankami. Na dziedzińcu zgromadzono lapidarium renesansowych płaskorzeźb. Wewnątrz mieści się Muzeum Piastów Śląskich, obejmujące m.in. piwnice ze zgromadzonymi sarkofagami książęcymi. Muzeum prezentuje historię miasta, dzieje Piastów Śląskich oraz rzeźbę i malarstwo śląskie z XV-XVIII w., w tym obrazy Michała Willmanna. Wnętrze zachowało częściowo oryginalny wystrój z polichromią Baltazara Latomusa i przywiezionymi po 1945 r. obrazami Giovanniego Pinottiego. Znajduje się tu wiele pamiątek związanych z Piastami, jak drzewa genealogiczne, wizerunki książąt śląskich, monety obiegowe i pamiątkowe, medale okolicznościowe, dokumenty, paradne stroje i ubiór Piastów Śląskich.

Do zamku przylega gotycki kościół św. Jadwigi, dawna kaplica zamkowa z 1360 r., rozbudowana w latach 1368-69 na kolegiatę. Książę Jerzy II przebudował ją w poł. XVI w. na mauzoleum Piastów brzeskich. Kościół został zniszczony podczas pruskiego bombardowania w 1741 r. W latach 1783-84 przedłużono ocalałe prezbiterium. Kościół częściowo zniszczony w 1945 r., odbudowany w latach 1966-78 z przywróceniem gotyckiego wyglądu. Skromna jednonawowa budowla z kruchtą i lożą książęcą na piętrze. Wewnątrz rzeźba św. Jadwigi z 2. poł. XIV w., drzewo genealogiczne Piastów i marmurowe epitafium upamiętniające miejsce pochówku Piastów brzeskich, sarkofagi książęce przeniesiono do przyległego zamku. Kościół jest największą nekropolią piastowską, pochowano tu ponad 40 książąt i członków ich rodziny.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Na miejscu obecnego kościoła stał kościół i klasztor dominikanów, zburzony w 1545 r., w związku z wprowadzeniem reformacji. Obecny, barokowy kościół zbudowano w latach 1734-39 wg projektu J. Frischa dla sprowadzonych do Brzegu w 1677 r. jezuitów. W latach 1856-57 nadbudowano wieże wg projektu barona von Wilczka. Przed kościołem stoją figury św. Tadeusza i św. Jana Nepomucena.

Kościół jednonawowy o sklepieniu kolebkowym, z szeregiem kaplic bocznych i empor. Wewnątrz iluzjonistyczne freski na sklepieniu autorstwa Johanna Kubena (1739-1745) przedstawiające chwalę Krzyża Świętego, misje zakonu jezuitów oraz postacie świętych. Na sklepieniu nad prezbiterium Wywyższenie Węża Miedzianego, nad nawą Adoracja Krzyża Świętego, nad emporami historia drzewa Krzyża Św. Na ścianie prezbiterium podniesienie Krzyża przez cesarza Herakliusza i patriarchę Jerozolimy Zachariasza, w kaplicach freski prezentujące świętych żywiących szczególny kult do Krzyża.
Kaplica św. Jana Nepomucena – na sklepieniu freski św. Jan Nepomucen i Identyfikacja drzewa Krzyża Św., w ołtarzu obraz św. Piotr i św. Paweł z 1. poł. XIX w., figury św. Jana Nepomucen i św. Juda Tadeusz z poł. XVIII w., nad konfesjonałem św. Franciszek Ksawery udzielający chrztu z poł. XVIII w.
Kaplica św. Franciszka Ksawerego – na sklepieniu freski św. Franciszek Ksawery adorujący krzyż, Cesarz Konstantyn jako fundator Bazyliki Krzyża Św. w Rzymie, w ołtarzu obrazy Św. Rodzina z poł. XVIII w., MB Karmiąca z XIX w., figury św. Andrzej i św. Franciszek z Asyżu z 2. poł. XVIII w., nad konfesjonałem obraz Prezentacja Marii w świątyni z poł. XVIII w.
Ambona – na koszu Czterech Ewangelistów, kartusze Wypędzenie kupców ze świątyni, Mały Jezus nauczający w świątyni, Kazanie na górze, na drzwiczkach obraz Chrystus Zbawca Świata, w zwieńczeniu rzeźby św. Paweł ewangelizujący świat, Personifikacja Kościoła i Synagogi, Lew i jagnię jako symbole pokoju w Państwie Bożym.
Kaplica św. Ignacego Loyoli – na sklepieniu freski św. Ignacy Loyola adorujący Krzyż, Cesarzowa Helena fundująca bazylikę Krzyża Św. w Jerozolimie, nad ławkami obraz św. Alojzy Gonzaga z 2. poł. XVIII w., w ołtarzu obraz MB Częstochowska (po odsłonięciu), Klasztor Jasnogórski (po zasłonięciu), figury św. Paweł i św. Piotr z 2. poł. XVIII w.
Kaplica św. Józefa – na sklepieniu freski Zwiastowanie św. Józefowi, Odnalezienie Drzewa Krzyża Św. przez św. Helenę, nad konfesjonałem obraz św. Franciszek Borgia z 2. poł. XVIII w., pod oknem figura św. Antoni Padewski z pocz. XX w., w ołtarzu rzeźby Pieta Brzeska z poł. XVIII w., św. Jan Chrzciciel i św. Jakub Młodszy z 2. poł. XVIII w.
Kaplica św. Leopolda – na sklepieniu freski św. Leopold rozdający jałmużnę, Cesarz Konstantyn zwyciężający w bitwie przy Moście Mulwijskim, nad konfesjonałem obraz św. Erazm z poł. XVIII w., poza tym figura Najśw. Serca PJ z 2. poł. XIX w.


Naprzeciwko kościoła stoi Gimnazjum Piastowskie – zbudowane w latach 1564-96 przez księcia Jerzego II. Powstało jako drugie na Śląsku, posiadało bogatą Bibliotekę Piastowską przeniesioną z kolegiaty zamkowej. Szkoła miała prawo przyznawania tytułu doktora. Zniszczona w 1945 r., odbudowana w latach 1963-67. Między kościołem i gimnazjum figura Trójcy Św. ufundowana w 1731 r. przez Jana Krzysztofa Melchera z Prudnika, prawdopodobnie autorstwa Karola Schleina z Nysy.

Przez okolice pl. Zamkowego biegną następujące szlaki piesze:
Szlak czerwony miejski po Brzegu
Szlak niebieski Polichromii Brzeskich wokół Brzegu
Szlak zielony wokół Brzegu
Szlak żółty Brzeg – Rogalice
Szlak św. Jakuba Via Regia Skorogoszcz – Brzeg
Szlak św. Jakuba Via Regia Brzeg – Oleśnica Mała
Szlak św. Jakuba Via Regia (boczny) Brzeg – Oława
Przez okolice pl. Zamkowego biegną następujące szlaki rowerowe:
Szlak rowerowy niebieski (Szlak Odry) Skorogoszcz – Brzeg
Szlak rowerowy niebieski (Szlak Odry) Brzeg – Oława

Dodaj komentarz