Miasto powiatowe, liczące 11200 mieszkańców, położone przy linii kolejowej Oleśnica – Krotoszyn i szosie Trzebnica – Krotoszyn. Milicz leży nad Baryczą, na skraju Kotliny Milickiej, w przewężeniu doliny rzeki między Wzgórzami Krośnickimi i Wzniesieniami Sułowskimi. Gród milicki wymieniono po raz pierwszy w bulli papieża Innocentego II z 1136 r. , w 1155 r. istniała tu kasztelania, a w 1223 r. parafia. Po najeździe tatarskim Miliczowi nadano w 1245 r. prawa miejskie. Strategiczne położenie miasta, na granicy w Wielkopolską sprawiło, że król Czech Jan Luksemburczyk zagarnął gród w 1339 r., czym ściągnął na siebie klątwę właściciela miasta, biskupa Nankiera. W 1358 r. Milicz przeszedł w ręce książąt oleśnickich, którzy wybudowali tu zamek otoczony później fosą. W 1494 r. miasto z warownią stało się własnością Zygmunta Kurzbacha, utworzono tu wolne państwo stanowe. Kurzbachowie rozwinęli gospodarkę opartą na hodowli karpia, na którego istniało duże zapotrzebowanie w związku z częstymi niegdyś postami. Nadgraniczne położenie Milicza było powodem licznych zatargów z wielkopolską szlachtą, w 1554 r. polski oddział wdarł się do miasta, dostał na zamek i uprowadził barona Wilhelma, który pozostał w niewoli dwa lata. W 1586 r. Milicz został splądrowany przez kolejny polski oddział, co pogłębiło upadek zadłużonego po uszy baronatu. W 1590 r. Milicz przeszedł w ręce Maltzanów (od 1694 r. mających tytuł hrabiowski). Duże spustoszenia przyniosła wojna 30-letnia, po której podzielono dominium milickie na wolne państwa stanowe Cieszków, Nowy Zamek (później Wierzchowice) i Milicz. Joachim Andrzej II Maltzan był zaufanym ministrem króla pruskiego Fryderyka II, dzięki czemu w 1745 r. powstał w Miliczu garnizon. W 1809 r. zniesiono feudalną zależność miasta od właścicieli. Maltzanowie wznieśli klasycystyczny pałac (1790-99), założyli pierwszy na Śląsku park w stylu angielskim (50 ha), zbudowali dwa kościoły – Łaski (1709) i św. Anny (1807). Powstały też wtedy manufaktury bawełny i wełny, zakład sukienniczy i przędzalnie, wybudowano kolonię Karłów. W 1875 r. do Milicza doprowadzono linię kolejową na trasie Oleśnica – Krotoszyn – Gniezno. W 1894 r. kolej wąskotorowa połączyła Milicz ze Żmigrodem i Sulmierzycami, kilka lat później linię doprowadzono do Prusic, Trzebnicy i Wrocławia. 22 stycznia 1945 r. miasto zostało zajęte przez Armię Radziecką. Po wojnie rozwinął się tu przemysł spożywczy, drzewny i materiałów budowlanych. Od 1999 r. Milicz jest ponownie siedzibą powiatu.
Stacja Milicz powstała na trasie Kolei Oleśnicko-Gnieźnieńskiej, zbudowanej w 1875 r. Stację ulokowano w oddaleniu od centrum Milicza, ponieważ oddzielał ją od miasta staw Bader Teich, osuszony przed 1911 r. W 1894 r. w pobliżu powstała stacja wąskotorowa linii Żmigród – Sulmierzyce, zlikwidowana w 1991 r. W latach 1919-29 na skutek wytyczenia granicy polsko-niemieckiej zamknięty był graniczny odcinek Cieszków – Zduny. Linię Grabowno Wielkie – Milicz – Krotoszyn zelektryfikowano w 1986 r., stanowiła ona jedno z alternatywnych połączeń z Wrocławia do Warszawy. Wskutek złego stanu torów połączenia pasażerskie zawieszono w latach 2004-05 i 2016-19. Po remoncie i znacznym zwiększeniu prędkości linię ponownie otwarto w 2019 r. Obecnie przez Milicz kursują składy Kolei Dolnośląskich relacji Jelcz-Laskowice – Wrocław Główny – Krotoszyn i Kolei Wielkopolskich z Milicza do Poznania.
Budynek dworca pochodzi z ok. 1875 r., obecnie pełni funkcje mieszkalne. Do budynku dostawiono po 1945 r. pawilon z nastawnią Mi. 500 m w stronę Oleśnicy stoi przy torach wieża ciśnień. Do znajdującej się tam małej stacji towarowej odchodziła bocznica do betoniarni i łącznica do stacji wąskotorowej.
Stacja Milicz Wąskotorowy powstała na zbudowanej w 1894 r. linii wąskotorowej o rozstawie 750 mm Żmigrodzko-Milickiej Kolejki Powiatowej, biegnącej ze Żmigrodu do Sulmierzyc. Kilka lat później zbudowano połączenia do Prusic, Trzebnicy i Wrocławia. Na stacji znajdowały się dwa perony, ryglowy budynek magazynu towarowego z biurem i kasą, waga wagonowa i stanowisko do załadunku wagonów normalnotorowych na transportery rollbock, wodowano też i nawęglano tu parowozy. Od stacji odchodziła bocznica do tartaku, zbudowana przed 1901 r. oraz do fabryki płatków ziemniaczanych z 1908 r. Stacja wąskotorowa była połączona z normalnotorową stacją towarową łącznicą, z której zachowały się przyczółki mostu nad potokiem Duchówka. W latach 1957-62 wzniesiono nowy budynek dworca oraz budynki biurowe i gospodarcze, zlikwidowano też bocznice. Ruch towarowy ustał ok. 1986 r., a w 1991 r. zlikwidowano ruch osobowy. Linię rozebrano w 1993 r., wkrótce potem ten sam los spotkał budynek dworca.
W latach 2010-2011 Starostwo Powiatowe w Miliczu zbudowało ścieżkę rowerową śladem dawnej wąskotorówki na odcinku Sułów – Milicz – Grabownica. Na terenie dawnej stacji Milicz Wąskotorowy ustawiono ekspozycję taboru wąskotorowego – lokomotywę Lyd1 z cukrowni w Zbiersku i trzy wagony Bxhpi prod. rumuńskiej, pozyskane z Ełku. Powstały także dwie wiaty z oświetleniem i tablicą informacyjną.
Przystanek Milicz Zamek nosił pierwotnie nazwę Schloßvorwerk, od znajdującego się w pobliżu folwarku zamkowego w osiedlu Podzamcze. Powojenna nazwa jest wynikiem niedokładnego tłumaczenia, bowiem zamek w Miliczu znajduje się 1,4 km dalej. Przystanek posiadał tor ładunkowy i odgrywał większą rolę w ruchu pasażerskim, bowiem znajdował się nieco bliżej rynku niż stacja Milicz Wąskotorowy. Funkcjonował tu mały punkt kasowy. W latach 2010-2011 umieszczono tu ekspozycję taboru kolejowego – wagon motorowy MBxd1-168 z Krośniewickiej KD, wagon pasażerski Bxhpi z Sochaczewa, wagon towarowy-brankard bagażowy Ftdxh-924 oraz lokomotywkę Diema DS22 z Zwolle w Holandii z wagonem do przewozu torfu. Obok umieszczono wiatę, akwarium z rybami występującymi w Stawach Milickich, tablice informacyjne i plac zabaw.
Kościół Łaski wzniesiono po układzie altransztadzkim z 1707 r. między królem szwedzkim Karolem XII a cesarzem Józefem I. Król wymógł na cesarzu postawienie na Śląsku sześciu kościołów protestanckich. Miały one powstać poza murami miejskimi, stąd odległość od kościoła do rynku. Świątynię wzniesiono w latach 1709-14 jako luterański kościół Św. Krzyża, przy wsparciu właścicieli Milicza – hr. Maltzan. Kościół zaprojektował i zbudował Gottfried Hoffman z Oleśnicy na wzór Kościoła Pokoju w Świdnicy. Wieża miała pierwotnie 59 m, jednak w 1783 r. została skrócona o 10 m, mimo to jest ona najwyższą drewnianą wieżą w Polsce. Świątynię wzniesiono z muru pruskiego (konstrukcja ryglowa wypełniona cegłą). Do 1789 r. w kościele odbywały się nabożeństwa po polsku. W 1945 r. część wyposażenia wnętrza zniszczono, a żyrandol, ambonę i chrzcielnicę przeniesiono do katedry w Poznaniu. Kościół przejęli katolicy i nadali mu wezwanie św. Andrzeja Boboli. We wnętrzu zachowały trzy kondygnacje empor i 33-głosowe organy, zbudowane w 1887 r. przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą. Obok stoi plebania z lat 90. XX w., nawiązująca do architektury kościoła.
Klasycystyczny kościół św. Michała Archanioła zbudowano w latach 1817-21 z wykorzystaniem gotyckich murów prezbiterium poprzedniego kościoła z XV w. Jest to budowla na planie krzyża, z oryginalnie rozwiązaną fasadą nawiązującą do wzoru Palladia. Wewnątrz znajduje się podziemna krypta i chrzcielnica z 1561 r. Obok stoją budynki plebanii i dawnej szkoły katolickiej.
Rynek ma spore rozmiary jak na wielkość miasta. Pierwotnie miał tu znajdować się główny ośrodek handlowy na trakcie Wrocław – Gniezno – Toruń, jednak w związku z przesunięciem szlaku na trasę przez Ostrzeszów miasto nie rozwinęło się zgodnie z zamierzeniami. Na środku rynku stał klasycystyczny ratusz zniszczony w 1945 r. Zachował się klasycystyczny budynek apteki, w którym mieści się dzisiaj bank. Rynek otaczają kamienice z XIX – pocz. XX w.
Stara Brama, zwana też Bramą Wjazdową lub Dworską, zbudowano ją w 1815 r. na wyjeździe z miasta w kierunku pałacu.
Klasycystyczny pałac zbudowano w latach 1797-98 według projektu K.G. Geisslera dla Joachima Karola Maltzana. Boczne skrzydło (dawny dom zajezdny) powstało w 1910 r. W pałacu mieściły się niegdyś cenne kolekcje instrumentów lutniczych, zbiór malarstwa francuskiego, flamandzkiego, niemieckiego (L. Cranach), wielka kolekcja zegarów, olbrzymi księgozbiór i jeden z największych w Europie zbiorów miedziorytów. Pałacową kapelę Maltzanów prowadził przez wiele lat znany na Śląsku kompozytor Fryderyk Henryk Guhr. Architektonicznie pałac nawiązuje do Sanssouci i Neues Palais w Poczdamie. Wewnątrz zachowało się wyposażenie sali balowej i sąsiednich sal. Na dziedzińcu herbowym wewnątrz południowego skrzydła wmurowano kamienne elementy poprzedniego zamku z XV–XVIII w. i posąg młodego myśliwego z 1909 r. K. Pipera. Na dziedziniec honorowy przed pałacem prowadzi brama z pseudoklasycystycznymi posągami nimf w kąpieli oraz Dafne i Ledy z łabędziem. Przed budynkiem znajduje się secesyjna fontanna z 1910 r., dzieło C. Paczki-Wagner. W pałacu mieści się obecnie Zespół Szkół Leśnych. Obok położone są ruiny grobowca pani von Kurzbach, zwane też grobowcem zbójców.
Do pałacu prowadziła Brama Pokoju, zachowała się z niej rzeźba lwa.
Za pałacem stoją ruiny zamku zbudowanego w poł. XIV w. przez księcia oleśnickiego Konrada I. W 1494 r. Zygmunt Kurzbach dokonał renesansowej przebudowy. W 1536 r. zamek spłonął, ale szybko został odbudowany. W latach 1790–1800 po zbudowaniu pałacu, zamek został przekształcony w przędzalnię bawełny, po pożarze odbudowano go w stylu neogotyckim, umieszczono tu także teatr pałacowy. Od poł. XIX w. opuszczona budowla popada w ruinę. Średniowieczny zamek posiadał trzykondygnacyjną wieżę mieszkalną i budynki towarzyszące.
Zabytkowy park pałacowy założono w XVIII/XIX w. jako pierwszy na Śląsku romantyczny park w stylu angielskim, o pow. ok. 50 ha. Występuje w nim 80 gatunków drzew i krzewów, rośnie tu kilka okazałych dębów.
W lesie za parkiem znajduje się grobowiec hr. Andrzeja Maltzana i jego żony z lat 30. XX w.
Urząd Miasta – na pocz. XX w. powstała tu siedziba władz powiatowych, do której w 1945 r. przeniesiono Urząd Miasta ze zniszczonego ratusza.
Dom Strzelecki, mieszczący obecnie ośrodek kultury.
Zabytkowy budynek Sądu Rejonowego (dawny urząd pracy).
Kompleks koszar 1 Regimentu Ułanów Pruskich z 1882 r., po 1945 r. znajdowała się tu jednostka wojskowa JW 5925 i 3 Okręgowa Składnica Chemiczna, zlikwidowane w 1999 r. Obecnie w koszarach mieści się 3 Wojskowy Ośrodek Metrologii – Zakład Kalibracji Przyrządów Dozymetrycznych i 4 Regionalna Baza Logistyczna – Skład Milicz.
Nowe koszary ułanów z 1900 r.
Dawny kościół staroluterański z 1845 r.
Budynek Starostwa Powiatowego z pocz. XX w.
Kompleks przemysłowy na ul. Wojska Polskiego z dawną mleczarnią, gorzelnią i spichlerzem.
Zalew rekreacyjny powstał w pobliżu dawnego Bader Teich (Staw Kąpieliskowy), znanego od XVII/XVIII w. Na pocz. XX w. staw podzielono na dwa mniejsze akweny, a przed 1911 r. osuszono. W 2013 r. na miejscu mniejszego stawu (Fisch-Teich) wybudowano obecny Zalew Rekreacyjny z plażą i deptakiem. Zalew zasilany jest wodami strumienia Duchówka, nad jego brzegiem zbudowano Centrum Bioróżnorodności Doliny Baryczy – ośrodek edukacyjny Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych.
Kreatywny Obiekt Multifunkcyjny – Muzeum Bombki i Galeria Druha Bolka. Obiekt znajduje się w dawnej Fabryce Bombek, która upadła w 2008 r. W odnowionych wnętrzach ulokowano zbiór 6400 bombek wyprodukowanych od 1951 r. Obok znajduje się Galeria Druha Bolka – opiekuna milickich harcerzy Bolesława Zajiczka, który w wieku 21 lat w wybuchu granatu stracił obie dłonie i oko, co nie przeszkodziło mu w późniejszych sukcesach sportowych.
Liceum zbudowano w 1929 r. wg projektu znanego berlińskiego architekta Hansa Spitznera.
Grodzisko Chmielnik z X-XIII w. położone jest na północ od miasta na wzgórzu nad Baryczą. Znajdował się tu gród kasztelański, wzniesiony na trakcie handlowym z Wrocławia do Gniezna i Torunia. W czasie wykopalisk odkryto fundamenty kamiennych budowli.
Dzielnica Karłów
Klasycystyczny kościół św Anny został ufundowany przez hr. Joachima Karola Maltzana w latach 1807-08, wg projektu Leonarda Schaetzela. Świątynia powstała w pobliżu dawnej drewnianej kaplicy, wzmiankowanej w 1505 r. Według tradycji św. Jadwiga czekała tu na księcia Henryka Brodatego, polującego w okolicznych lasach. Znajdował się tu cudowny kamień z dwoma odciskami stóp świętej, przeniesiony później pod kościół. Świątynia powstała na potrzeby, założonego przez hr. Maltzana, osiedla fabrycznego w Karłowie. Manufaktury wkrótce upadły, pozostał kościół, w którym w 1817 r. pochowano fundatora. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny w stylu empire z późnogotycką drewnianą rzeźbą św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 r. z pierwotnej kaplicy.
Dawna willa zarządcy, obecnie nadleśnictwo.
Zajazd Karłów z 1922 r.
Zbudowany w latach 70. XX w. kompleks rekreacyjny z Kąpieliskiem Karłów, boiskiem OSiR, hotelem Borowik i domkami letniskowymi.
Lasy na zachód od miasta
Strzelnica powstała w czasie I wojny światowej na terenie dawnego poligonu kawalerii. Do końca lat 80. XX w. korzystali z niej uczniowie w ramach zajęć z przysposobienia obronnego, w 2018 r. obiekt wyremontowało Nadleśnictwo Milicz.
Ostoja – gospodarstwo agroturystyczne z domkami letniskowymi, smażalnią ryb i hodowlą konika polskiego (jedną z pięciu w Polsce). Przy wjeździe do obiektu znajduje się leśny parking, rośnie tu okazały dąb.
