Miasto powiatowe, liczące 9540 mieszkańców, położone na Wysoczyźnie Średzkiej. Środa Śląska leży przy linii kolejowej Wrocław – Legnica – Zgorzelec i szosie Wrocław – Prochowice – Legnica/Lubin. Osada targowa powstała tu w X/XI w., stąd też powstała nazwa miasta, od odbywających się w środy targów. Prawa miejskie nadał ks. Henryk Brodaty w 1235 r., na ich wzór wiele miast było lokowanych później na tzw. prawie średzkim. W latach 1277-1311 Środa Śląska znajdowała się w ks. legnickim, potem wróciła do dzielnicy wrocławskiej. W 1428 r. została spalona przez husytów. Od 1523 r. stanowiła ośrodek luteranizmu. Miasto zostało zniszczone w czasie wojny 30-letniej, a po jej zakończeniu poddane rekatolizacji. Po przejściu pod panowanie pruskie wzniesiono w 1745 r. kościół ewangelicki i rozebrano w 1770 r. zamek. W 1813 r. w mieście stacjonował Napoleon. W 1844 r. doprowadzono linię kolejową Wrocław – Legnica, jednak położenie stacji daleko od miasta doprowadziło do stagnacji gospodarczej. Mimo tego powstały fabryki tytoniu i przędzalnicze. 9 lutego 1945 r. do Środy Śląskiej wkroczyły wojska radzieckie. Od 1999 r. miasto jest ponownie siedzibą powiatu, dzięki położeniu blisko Wrocławia i przy ruchliwych szlakach komunikacyjnych intensywnie się rozwija, czego dowodem jest duża strefa przemysłowa pod Komornikami i przy obwodnicy.
Stacja Środa Śląska powstała na zbudowanej w 1844 r. przez Kolej Dolnośląsko-Marchijską linii Wrocław – Legnica, przedłużonej kilka lat później do Drezna i Berlina. Ok. 1860 r. linia otrzymała drugi tor, zelektryfikowano ją w latach 1984-85 na odcinku do Węglińca. Stacja położona jest na granicy Środy Śląskiej i wsi Szczepanów, 3,4 km od centrum miasta. W 1926 r. do średzkiego rynku doprowadzono linię Kleinbahn z głównej stacji, wagon motorowy dojeżdżał pod sam ratusz. W 1936 r. przewozy przejęły autobusy. Po wojnie linię uruchomiono w 1949 r., skracając ją do stacji Środa Śląska Miejska. Resztę zamknięto w 1966 r. i dwa lata później rozebrano, likwidując nastawnię wykonawczą ŚŚ2 od strony Malczyc. Stacja Środa Śląska posiada dwa perony i dwa tory przelotowe oraz jeden ślepy, prowadzący na plac ładunkowy. Częściowo zachowały się jeszcze trzy dodatkowe tory boczne na drugiej ładowni. Stację przebudowano w latach 2006-07, zlikwidowano magazyn towarowy (2005), żuraw i wieżę wodną oraz wagę wagonową. Ruchem kierowała nastawnia dysponująca ŚŚ przy przejeździe i wykonawcza ŚŚ1 na wschodniej głowicy stacji, obie z lat międzywojennych. Zamknięto je podczas modernizacji linii w latach 2008-11, w 2011 r. stację zdegradowano do funkcji przystanku z ładownią i posterunkiem odgałęźnym. Budynek dworca z parterowym skrzydłem pochodzi z lat budowy linii, posiada charakter uproszczonego stylu klasycystycznego. W 2014 r. został odremontowany, pełni funkcje mieszkalne. Obok znajdują się dwa domy dla dawnych pracowników kolejowych.
Gotycki kościół św. Andrzeja wzmiankowano w 1233 r., obecny pochodzi z 2. poł. XIII w., a prezbiterium z lat 1378-88. W 1623 r. zniszczono dach i sklepienia, które odbudowano w 1645 r. Całość przebudowano w 1670 r., ok. 1830 r. dostawiono część zachodnią. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII/XVIII w. Obok znajduje się wolno stojąca gotycka dzwonnica. Na murach można zobaczyć zespół renesansowych epitafiów. Przy kościele od strony Rynku stoi figura św. Jana Nepomucena poświęcona 16 maja 1729 r., prawdopodobnie dłuta świdnickiego rzeźbiarza Tobiasza Stahlmayera.
Kościół Podwyższenia Krzyża Św. wzmiankowano w 1310 r., gotycka budowla jest dziełem franciszkanów, budowanym od 1378 r. do XV w. Świątynia została odbudowana po zniszczeniach w latach 1620-75. W 1810 r. zamieniono ją na magazyn, w 1902 r. rozebrano prezbiterium. W 1933 r. kościół odbudowano z dodaniem modernistycznej wieży. Obok znajduje się dawny klasztor franciszkanów.
Romański kościół Narodzenia NMP pochodzi z lat 1221-32 i stanowi pozostałość po leprozorium (szpitalu dla trędowatych). W latach 1349-1535 należał do benedyktynów. Przebudowano go w XVII w., później służył za magazyn, odbudowany w latach 1964-65. Wewnątrz znajduje się rzeźba MB Średzkiej z winogronami z 2. poł. XIV w. oraz figury św. Jadwigi i św. Andrzeja z 1480 r. Obok stoją trzy krzyże kamienne.
Rynek posiada podłużny kształt, świadczący o targowej genezie miasta. Wzdłuż niego stoją zabytkowe kamienice, głównie z XIX w. W 1926 r. na rynek doprowadzono linię Kleinbahn z głównej stacji, wagon motorowy dojeżdżał pod sam ratusz. Po 1945 r. linię skrócono do stacji Środa Śląska Miejska, resztę zamknięto w 1966 r. i dwa lata później rozebrano. Na rynku stoi Pomnik Rolanda wystawiony w setną rocznicę zwycięstwa nad Napoleonem w 1913 r. Ratusz pochodzi z 1. poł. XIV w., gruntownie przebudowano go na pocz. XVI w. Stanowi zespół budynków zgrupowanych wokół dziedzińca. Późnogotycki profilowany szczyt z herbem miasta odsłonięto na pocz. XX w. Wieża z XIV w. zwieńczona jest barokowym hełmem. W budynku mieści się Muzeum Regionalne, prezentujące Skarb Średzki, odkryty w 1988 r. w czasie prac budowlanych. Są to monarsze klejnoty ze złotą koroną z orłami, ozdobioną szlachetnymi kamieniami, ukryte w 1348 r. w czasie epidemii dżumy.
Ul. Kolejowa – poczta z lat 1886-88, budynek szpitala miejskiego wzniesionego w 2. poł. XIX w. przez siostry szarytki św. Elżbiety, rozbudowanego w 1926 r.
Mury obronne z końca XIII-XIV w., zachowane z kilkoma basztami głównie od strony południowej. Od strony północnej stoi przy nich dawny pomnik poległych w I wojnie światowej.
Dawny cmentarz żydowski założony w 1844 r., zajmował powierzchnię 0,21 ha. Został zniszczony w XX w., a na jego miejscu wybudowano szkołę. W 2001 r. na terenie pocmentarnym ustawiono pomnik ku czci pochowanych tam osób.
Ul. Wrocławska – Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 z lat 1920-29, gmach Starostwa Powiatowego, który pełnił tę funkcję także przed 1945 r., budynek Prokuratury z 1898 r. (dawny dom Bractwa Strzeleckiego).
Kaplica cmentarna z ok. 1880 r.
Staw Kajaki, w jego pobliżu stoi krzyż kamienny i Aquapark Średzki Park Wodny.
Pałac z 1870 r. na obrzeżach miasta, otoczony 140-letnim parkiem z fontanną.
