Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”
19,5 km
Żmigród – 1,9 km – Żmigródek – 2,8 km – Rezerwat Radziądz – 1,9 km – Radziądz – 2,3 km – Szarzyna – 2,7 km – Rezerwat Olszyny Niezgodzkie – 1,8 km – Niezgoda – 3,5 km – Grabówka – 2,6 km – Ruda Sułowska
Dojazd – stacja Żmigród na linii Wrocław – Rawicz (D3), jeżdżą tędy pociągi Kolei Dolnośląskich w relacjach Wrocław Główny/Kłodzko Główne/Międzylesie/Jelcz-Laskowice/Ziębice/Strzelin – Rawicz, Polregio w relacjach Wrocław Główny/Międzylesie/Szklarska Poręba Główna – Poznań Główny, Wrocław Główny – Żmigród/Rawicz/Leszno i Strzelin – Rawicz oraz połączenia dalekobieżne PKP IC. Ruda Sułowska – sezonowe połączenia autobusowe Kolei Dolnośląskich do Milicza (linia D7 Wrocław – Oleśnica – Krotoszyn).
Trasa prowadzi ze stacji w Żmigrodzie przez ruiny pałacu i Żmigródek z folwarkiem do leśnego Rezerwatu Radziądz. Dalej jedziemy skrajem wsi o tej samej nazwie do Rezerwatu Stawy Milickie (Kompleks Radziądz) i Szarzyny z grodziskiem. Dalej mijamy Rezerwat Olszyny Niezgodzkie i Niezgodę z kompleksem stawów i czatownią. Ostatni etap trasy prowadzi przez Grabówkę i kolejną część Rezerwatu Stawy Milickie do centrum Naturum w Rudzie Sułowskiej.
Trasa zaczyna się na stacji kolejowej w Żmigrodzie, położonej na linii Wrocław – Poznań.
Stacja w Żmigrodzie powstała w 1856 r., kiedy Kolej Górnośląska zbudowała linię Wrocław – Poznań. Ok. 1898 r. zbudowano drugi tor, linię zelektryfikowano w latach 1969-70. W 1886 r. doprowadzono boczną linię do Wąsosza, zamkniętą w 1960 r. i rozebraną w 1975 r. Jej początkowy odcinek służy obecnie jako dojazd do Toru Doświadczalnego Instytutu Kolejnictwa w Węglewie. W 1894 r. Żmigrodzko-Milicka Kolejka Powiatowa zbudowała linię wąskotorową o rozstawie szyn 750 mm do Przedkowic, gdzie łączyła się z trasą Prusice – Milicz – Sulmierzyce. Kilka lat później linie wąskotorówki dotarły do Trzebnicy i Wrocławia. Obok głównej stacji powstała stacja Żmigród Wąskotorowy. W 1970 r. ze względu na zły stan mostu na Sąsiecznicy zamknięto końcowy odcinek linii, skracając ją do stacji Żmigród Miasto przy ul. Sienkiewicza. Resztę linii zamknięto w 1991 r. i wkrótce rozebrano. Od stacji Żmigród odchodziła także bocznica do cukrowni i zakładów metalowych, której ślad zachował się przy budynku na rogu ul. Powstańców Styczniowych i Kolejowej. Obecnie linię Wrocław – Poznań obsługuje PKP Intercity (linie dalekobieżne), Polregio (na całym odcinku) oraz Koleje Dolnośląskie (na odcinku Wrocław – Rawicz).
Budynek dworca powstał w czasie budowy linii. W dworcowej restauracji znajdowała się tzw. Kaisersaal (Sala Cesarska), gdzie odpoczywał cesarz Wilhelm II, który przyjeżdżał tu na polowania u księcia Hatzfeldta. W latach 2012-14 stacja przeszła modernizację, a budynek dworca wyremontowano. Przed budynkiem dworca znajduje się parking park & ride i stacja rowerów miejskich. W 2020 r. ustawiono tu tablicę pamięci 9 ofiar katastrofy kolejowej, która miała miejsce 24 lipca 1955 r. Pociąg pospieszny nr 9602 z Poznania do Wrocławia zderzył się wtedy z manewrującą na stacji lokomotywą składu Żmigród – Wąsosz. Na południe od stacji, przy ul. Powstańców Styczniowych stoi wieża ciśnień w formie grzybka z 1909 r., a przy przejeździe kolejowym nastawnia dysponująca Żd. Nastawnię wykonawczą Żd1 w północnej głowicy stacji zlikwidowano podczas modernizacji linii. W 2017 r. nad torowiskiem przerzucono estakadę drogi ekspresowej S5.
Jedziemy pomarańczowym Szlakiem Doliny Baryczy, biegnącym wzdłuż biegu rzeki, którym będziemy podążać do końca trasy. Ul. Kolejową docieramy do zabudowań dawnej cukrowni.
Cukrownia powstała w 1871 r., później działał tu oddział wrocławskiego Pafawagu, obecnie hale częściowo są wykorzystywane przez zakłady metalowe Alcon. Naprzeciwko cukrowni znajduje się poczta z ok. 1910 r.
Docieramy do skrzyżowania z ul. Poznańską, na którym stoi kapliczka z 1. poł. XIX w., przedstawiająca Maryję adorującą Dzieciątko. Mijamy krzyż i dawny sierociniec z ok. 1833 r., obecnie Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia, po czym przecinamy rzeczkę Sowinę. Osiągamy główną odnogę ul. Poznańskiej, którą biegł niegdyś trakt handlowy Wrocław – Poznań. Na skrzyżowaniu w 2018 r. postawiono pomnik z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Przedstawia on lwa, trzymającego tarczę z napisem „semper fidelis” – zawsze wierny. Przy współczesnym pałacyku, mieszczącym dom weselny skręcamy na deptak. Przecinamy na światłach obwodnicę Żmigrodu w ciągu dawnej drogi nr 5 Wrocław – Poznań. Obecnie ruch tranzytowy przeniósł się na nowo zbudowaną drogę ekspresową S5.
Mijamy stację benzynową i zabytkowym mostkiem nad starorzeczem Baryczy wjeżdżamy na teren parku pałacowego. W wodzie odbija się elewacja klasycystycznej oranżerii z ok. 1820 r., projektu Karla Gottharda Langhansa. Docieramy do parkingu z tablicą informacyjną i zejściem szlaku kajakowego do Baryczy. Można tu podjechać 200 m w prawo do ruin pałacu w Żmigrodzie.
Gród w Żmigrodzie wzmiankowano w 1296 r. W XIV w. wzniesiono na jego miejscu zamek, należący do biskupów wrocławskich, książąt oleśnickich oraz rodów rycerskich. Po oryginalnej budowli pozostały gotyckie piwnice, w których mieści się restauracja. W 1492 r. zamek stał się siedzibą Kurzbachów. W 1629 r. w czasie wojny 30-letniej wojska cesarskie wzniosły fortyfikacje bastionowe, dzięki czemu w 1640 r. zamek oparł się Szwedom, których zmiotła fala z otwartych śluz stawów. Dwa lata później Szwedzi jednak go zdobyli, umacniając fortyfikacje i oddając zamek dopiero w 1650 r. (dwa lata po zawarciu pokoju westfalskiego). Budowlę przejęli von Hatzfeldtowie, wznosząc na jej miejscu barokowy pałac. W 1683 r., na cześć zwycięstwa pod Wiedniem, powstała kaplica wg projektu Carlo Rossiego, a w latach 1706-08 główny korpus zaprojektowany przez Christopha Hacknera. W latach 1762-65 zbudowano klasycystyczne skrzydło południowe wg projektu Carla Gottharda Langhansa. W nim właśnie podpisano w 1813 r. Protokół Żmigrodzki, między królem Prus Fryderykiem Wilhelmem III i carem Rosji Aleksandrem I, dotyczący planu walki z Napoleonem. Ostatnia przebudowa pałacu w stylu neorenesansowym miała miejsce w latach 1874-75. Rezydencja została spalona w styczniu 1945 r. przez Armię Radziecką, ok. 1973 r. rozebrano skrzydło południowe. W latach 2007-08 pozostałości pałacu zabezpieczono w formie trwałej ruiny, fasada uległa wtedy gruntownej renowacji, a na miejscu rozebranego skrzydła południowego założono lapidarium z trejażem.
Przy pałacu znajduje się renesansowa wieża mieszkalna zbudowana przez von Kurzbachów w 1560 r., podwyższona przez Szwedów w 1642 r. i ponownie w 1837 r. W 2008 r. wieża uległa renowacji, obecnie mieszczą się tu: punkt informacji turystycznej, sala konferencyjna, sala wystawowa, apartament hotelowy i taras widokowy. Nad wejściem znajduje się kartusz herbowy z 1560 r. z herbami Wilhelma von Kurzbacha (trzy ryby) i jego żony Magdaleny z domu von Maltzan (dwie głowy zajęcze i kiść winogron). Na murach wisi, odsłonięta przez Sophie Hatzfeldt w 1998 r., kopia tablicy z 1913 r., upamiętniającej 100-lecie zawarcia Protokołu Żmigrodzkiego.
Wokół pałacu rozpościera się, przechodzący w las łęgowy romantyczny park, założony w 1. poł. XIX w. Po rewitalizacji z lat 2011-12 znajdują się w nim: stawy, ogród rododendronów, pawilon – herbaciarnia, trejaż z grillem ogrodowym i polana piknikowa. W parku rośnie pomnikowy dąb szypułkowy i cis o obwodzie 160 cm. Stoi tu 20-metrowy maszt na chorągwie z 2. połowy XIX w. z herbem pruskim i Hatzfeldtów, odlany w całości ze stali. Z zespołu czterech rzeźb ogrodowych zachowała się niekompletna statua tancerza.
Przekraczamy Barycz, na której znajdują się w bliskiej odległości aż cztery mosty. Jedziemy pierwotnym przebiegiem szosy Wrocław – Poznań, po lewej widać most obwodnicy Żmigrodu, za nim przeprawę drogi ekspresowej S5, pod którą znajduje się niewidoczny stąd most kolejowy.
Wjeżdżamy do Żmigródka, pierwotnego ośrodka lokalnego osadnictwa, powstałego jeszcze przed Żmigrodem. Z lewej dochodzi szosa nr 439 do Milicza (ul. Milicka), którą będziemy chwilę podążać. Za zespołem folwarcznym z końca XIX w. skręcamy w ul. Leśną, którą opuszczamy Żmigródek. Za ostatnimi domami mijamy mały użytek ekologiczny, obejmujący podmokły lasek.
Drogą polną wśród zagajników docieramy do podmokłego lasu, dalej drogą bitą osiągamy parking leśny na drodze nr 439 Żmigród – Milicz. Przecinamy szosą Kanał Kokot, odprowadzający wodę z kilku kompleksów Stawów Milickich, po czym szutrówką docieramy w pobliże Rezerwatu Radziądz, do którego można podjechać 100 m ścieżką w lewo.
Rezerwat Radziądz utworzono w 1954 r., obecnie liczy 8,31 ha. Chroni fragment naturalnego grądu środkowoeuropejskiego, dębowo-grabowego z domieszką buka i lipy drobnolistnej. Występują tu chronione gatunki roślin: kruszyna pospolita i konwalia majowa. Dzięki znacznej ilości martwego drewna w rezerwacie rosną rzadkie grzyby – monetka bukowa i sromotnik bezwstydny oraz chroniona, soplówka bukowa.
Jedziemy dalej szutrową drogą pożarową nr 92, po dłuższej chwili docieramy na skraj lasu i do budynków Leśnictwa Radziądz z pocz. XX w.
Ul. Gajową na skraju wsi Radziądz wracamy do drogi nr 439, skręcając zaraz w drogę polną. Przecinamy Odprowadnik wody z Młynówki Sułowskiej do Kanału Kokot i docieramy do szosy Radziądz – Ruda Żmigrodzka. Po lewej znajduje się Kompleks Radziądz Rezerwatu Stawy Milickie.
Rezerwat Stawy Milickie utworzono w 1963 r., ma powierzchnię 5298,15 ha (więcej niż niektóre parki narodowe) i składa się z kilku oddzielonych od siebie kompleksów: Radziądz, Jamnik, Ruda Sułowska, Stawno i Potasznia. Gniazduje tu ok. 120 gatunków ptaków, a 50 gatunków przebywa tu w czasie przelotów. W rezerwacie występują m.in.: kszyk, cyraneczka, gągoł, podgorzałka, kureczka nakrapiana, łabędź niemy, sieweczka rzeczna, żuraw, orzeł bielik, bocian czarny, czapla purpurowa i biała, jastrząb, kania czarna i ruda, kobuz, rybołów oraz trzmielojad. W 1995 r. Stawy Milickie zostały objęte Konwencją Ramsarską o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, w 2000 r. znalazły się w programie Living Lakes. Na terenie rezerwatu obowiązuje zakaz wstępu, można poruszać się jedynie drogami publicznymi i szlakami turystycznymi.
Kompleks Radziądz ma powierzchnię 1046 h i składa się ze Stawu Starego, trzech Jelenich, trzech Nasiennych i kilku mniejszych zbiorników.
Mijamy Staw Nasienny Trzeci i składający się z jednej zagrody przysiółek Szarlotka. Przecinamy ponownie Kanał Kokot, po prawej znajduje się łowisko ryb Ostoja. Za mostkiem na Kanale Kokot docieramy do punktu widokowego na Staw Jeleni II.
Staw Jeleni II ma 68 ha powierzchni, powstał w latach 60. XX w., z podziału dużego stawu Jeleniego na trzy mniejsze akweny. Stawy założyli w XVI w. Kurzbachowie, a szczyt ich rozwoju obszarowego miał miejsce w XVIII w. Najwięcej ptaków można tu obserwować w okresie przelotów, wczesną wiosną i jesienią. Brak szuwarów sprawia, że w okresie lęgowym niewiele gatunków buduje tu gniazda. Przy punkcie widokowym znajduje się śluza z 2. poł. XIX w., odprowadzająca wodę ze stawu.
Jedziemy chwilę brzegiem stawu, po czym docieramy do przysiółka Szarzyna. Za opuszczonym domem można podejść 150 m niewyraźną ścieżką w lewo do położonego nad brzegiem stawu grodziska stożkowego z XII-XIII w. Przy drewnianym domu ze studnią skręcamy w szutrową Szwedzką Drogę, której nazwa nawiązuje do czasów wojny 30-letniej (1618-48) i przemarszów wojsk szwedzkich. Przez las docieramy do zatoki Stawu Jeleniego III, gdzie stoi tablica ścieżki dydaktycznej.
Staw Jeleni III ma powierzchnię 157 ha i duży obszar szuwarów wzdłuż brzegów. Na jego środku znajduje się wyspa szuwarowa, będąca miejscem lęgów, dzięki czemu akwen zaliczono do stawów lęgowiskowych, objętych rezerwatem ścisłym. Występują tu: czapla siwa, kormoran, żuraw, gęgawa, gęś zbożowa i białoczelna, bielik, sokół wędrowny oraz rzadkie: podgorzałka, bąk, bączek, zielonka, gęś krótkodzioba i mała, bernikla białolica i rdzawoszyja. Podczas odłowów ryb na dnie żerują: czajka, brodziec śniady, biegus zmienny i rdzawy, kulik wielki, szlamnik, piaskowiec i szablodziób. Po drugiej stronie znajdował się Staw Pański (Herrn-Teich), sięgający do Szwedzkiej Drogi, obecnie podzielony na kilka mniejszych zbiorników.
Opuszczamy granicę rezerwatu Stawy Milickie (Kompleks Radziądz) i przez zabagniony łęg jesionowo-olszowy docieramy do szosy Ruda Żmigrodzka – Niezgoda. Można tu podjechać 1,1 km w prawo, granicą rezerwatu Olszyny Niezgodzkie.
Rezerwat Olszyny Niezgodzkie utworzono w 1987 r. na powierzchni 74,28 ha. Chroni on naturalny obszar bagiennych olszyn nad rzeką Ługą. W rezerwacie występuje zespół olsu porzeczkowego o budowie kępowo-dolinowej. W dębach żerują tu larwy chronionego kozioroga dębosza. W rezerwacie rośnie 276 gatunków roślin, w tym chronione: bluszcz pospolity, kalina koralowa, kruszyna pospolita, porzeczka czarna, konwalia majowa, sromotnik bezwstydny oraz sztucznie wprowadzony jarząb szwedzki. Rezerwat obejmuje dawny zwierzyniec łowiecki Hatzfeldtów, przed 1945 r. istniał tu rezerwat Ługa (Die Luge), obejmujący o wiele większą powierzchnię 250 ha. Niestety później sporą część bagien osuszono, prowadząc gospodarkę leśną. Obecnie rezerwat obejmuje północno-zachodnią część dawnych bagien.
Szlak dojściowy prowadzi wijącą się groblą szosą do pomnikowego dębu o obwodzie 675 cm, mostku na Kanale Kokot z punktem widokowym na rezerwat i mostku na kanale Ługa, biegnącym od Młynówki Sułowskiej do Baryczy.
Jedziemy szosą obok okazałego dębu, po prawej ciągnie się granica rezerwatu Olszyny Niezgodzkie.
Po chwili opuszczamy las i rezerwat, osiągając przysiółek Dąbki, należący do Niezgody. Obok krzyża z ławką skręcamy na szosę Żmigród – Milicz, mijamy salę weselną i docieramy do centrum wsi.
Nazwa „Niezgoda” odnosi się do sporów granicznych między baronatem żmigrodzkim i milickim. Znajduje się tu świetlica wiejska w budynku dawnej gospody i pomnik pomordowanych 12 kwietnia 1944 roku przez Ukraińców z OUN i UPA mieszkańców wsi Hucisko i Miedziaki.
Mijamy parking i tablicę informacyjną ścieżki dydaktycznej, można tu podjechać 220 m w lewo do punktu widokowego na Stawy Niezgoda i Czatowni pod Kormoranem, umożliwiającej obserwację ptaków.
Staw Niezgoda wzmiankowany był w 1591 r. jako Olszowy, w XVII w. pojawiła się obecna nazwa. Pierwotnie liczył ponad 220 ha, w latach 60. XX w. podzielono go na dwa mniejsze akweny – Niezgoda I liczący 112 ha i Niezgoda II liczący 65 ha.
Jedziemy dalej główną szosą, w głębi po lewej znajduje się budynek Leśnictw Niezgoda i Wilkowo oraz Kwatera Myśliwska. Mijamy współczesną kapliczkę i smażalnię ryb, docierając do wystawionej w 2019 r. rzeźby komara autorstwa Zdzisława Kobylańskiego z miejscem odpoczynku.
Skręcamy w boczną szosę, biegnącą do Grabówki. Przekraczamy Młynówkę Sułowską, płynącą od Baryczy w Sułowie i doprowadzającą wodę do kompleksów stawów Ruda Sułowska, Niezgoda i Radziądz. Opuszczamy Niezgodę i wjeżdżamy w las nad Stawem Niezgoda I. Droga wije się groblą przez zabagnione lasy, zwane olsami.
Ols ma charakterystyczny układ kępowo-dolinkowy, wokół pni drzew powstają porośnięte roślinnością wyspy, pomiędzy znajdują się wypełnione wodą dolinki. W występującym tu olsie porzeczkowym dominuje olsza czarna, z krzewami – porzeczką czarną, czeremchą zwyczajną i kruszyną pospolitą.
Oddalamy się od stawu, jadąc chwilę wzdłuż Młynówki Sułowskiej i bagna Łężno. Przecinamy kanał, doprowadzający wodę z Młynówki do Stawów Niezgoda, na skraju lasu nawierzchnia drogi przechodzi w szutrową.
Wkraczamy na teren gminy Milicz i osiągamy zabudowania Grabówki. Przecinamy kanał, odprowadzający do Młynówki Sułowskiej wodę ze Stawów Mewich i docieramy do szosy z Olszy. Mijamy budynek dawnej gospody, w którym urządzono świetlicę wiejską i zabytkowy dom – dawny sklep. Po chwili docieramy do przystanku z krzyżem i okazałym dębem, koło agroturystyki Nad Stawem. Na skraju Grabówki znajduje się miejsce odpoczynku, wkraczamy tu w granice Rezerwatu Stawy Milickie (Kompleks Ruda Sułowska).
Kompleks Ruda Sułowska liczy 1139 ha i składa się z dwóch części – północnej i południowej. Znajdujemy się w części północnej rezerwatu, którą tworzą dwa Stawy Mewie, dwie Grabówki, Staw Prostokątny, Środkowy i pięć Stawów Wąskich. Staw Grabówka założono w XVII w., w wyrobisku pozostałym po wydobyciu rudy darniowej, przetapianej w pobliskiej Rudzie Sułowskiej. Akwen liczył niegdyś 230 ha powierzchni, obecnie ok. 100 ha. Staw został w latach 70. XX w. pogłębiony, z pozostałego materiału usypano kilka wysp.
Jedziemy groblą między stawem Grabówka Duża i grupą mniejszych Stawów Wąskich. Za kompleksem mniejszych stawów docieramy do Rudy Sułowskiej, której nazwa odnosi się dawnych kuźni, wykorzystujących miejscową rudę darniową. Po prawej mijamy budynki gospodarstwa rybackiego, po lewej znajduje się łowisko ryb. Osiągamy Hotel Naturum, gdzie nasza trasa się kończy. Można tu skorzystać z sezonowych połączeń autobusowych, skomunikowanych z pociągiem Kolei Dolnośląskich w Miliczu. Rower można wypożyczyć w Centrum Naturum, bądź połączyć trasę z inną z opisywanych, by dojechać do stacji obsługiwanej przez pociągi KD.
Centrum Edukacyjno-Turystyczne Naturum, którego właścicielem jest Spółka Stawy Milickie SA, powstało przy gospodarstwie rybackim w Rudzie Sułowskiej. Głównym obiektem kompleksu jest trzygwiazdkowy hotel Naturum oraz Gospoda 8 Ryb, w której serwowane są potrawy z ryb ze Stawów Milickich. Można tu zwiedzić Muzeum Tradycji Rybactwa Stawów Milickich i Doliny Baryczy, obejmujące skansen narzędzi i urządzeń związanych z gospodarką stawową, udostępnionych przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu oraz Dom Rybaka. W skład CET wchodzi również: Zwierzyniec, Ścieżka Zmysłów, płuczka rybna i edukacyjny plac zabaw. Ruda Sułowska nosi miano „bocianiej wioski”, znajduje się tu największe skupisko gniazd bociana białego na Śląsku (10-12 par).
