Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”
10,4 km, 3.00 h
Trzebnica – 2,0 km – Winna Góra – 2,8 km – Las Bukowy – 3,3 km – Kaplicznik – 2,3 km – Trzebnica
Dojazd – stacja Trzebnica na linii Wrocław – Trzebnica (D8), jeżdżą tędy pociągi Kolei Dolnośląskich w relacji Wrocław Główny – Trzebnica.
Trasa prowadzi przez Wzgórza Trzebnickie. Ze stacji Trzebnica idziemy do bazyliki i klasztoru cysterek, po czym wspinamy się na widokową Winną Górę ze ścieżką dydaktyczną o tutejszych wykopaliskach archeologicznych. Schodzimy do Rotundy Pięciu Stołów i wkraczamy w Las Bukowy z Willą Zamek. Podchodzimy na Widok i schodzimy przez kalwarię do kościoła Czternastu Św. Wspomożycieli. Mijamy zabudowania dawnego zdroju z malowniczymi stawami i podchodzimy przez widokowe sady na Kaplicznik z kaplicą św. Jawigi. Na końcu schodzimy do starówki z kościołem śś. Piotra i Pawła oraz rynkiem i wracamy na stację.
Trasa zaczyna się na stacji Trzebnica (201 m).
W 1886 r. pruskie koleje państwowe zbudowały linię kolejową Wrocław Psie Pole – Trzebnica. Linię zamknięto dla ruchu pasażerskiego w 1991 r., a towarowego w 1999 r. Później docierały tu jedynie okazjonalne pociągi turystyczne i pielgrzymkowe Dolnośląskich Kolei Regionalnych. Dzięki staraniom samorządu województwa dolnośląskiego linię przejęła i wyremontowała Dolnośląska Służba Dróg i Kolei. W 2009 r. przywrócono połączenia pasażerskie, obsługiwane szynobusami Kolei Dolnośląskich. Budynek stacji kolejowej w stylu włoskiej willi pochodzi z 1886 r. Do 1954 r. działała w nim restauracja, kasy i biura. Po wznowieniu połączeń w 2009 r. Gmina Trzebnica wykonała gruntowną rewitalizację budynku dworca. Przy stacji zachowała się dawna lokomotywownia, obrotnica i magazyn towarowy. Przed dworcem w 2019 r. powstało centrum przesiadkowe, pełniące rolę dworca autobusowego. Obok rosną pomnikowy jawor i lipa.
Ze stacji idziemy szlakiem czerwonym, biegnącym ul. Kolejową do głównej ul. Wrocławskiej, wzdłuż której biegła linia wąskotorówki z Wrocławia.
Linia wąskotorowa Kolejki Wrocławsko-Trzebnicko-Prusickiej o rozstawie 750 mm powstała w 1898 r. W Prusicach łączyła się ze zbudowaną w latach 1894-95 linią Żmigrodzko-Milickiej Kolejki Powiatowej ze Żmigrodu do Sulmierzyc, z odgałęzieniem Przedkowice – Prusice. W 1967 r. zamknięto odcinek Wrocław – Trzebnica, od tej pory pociągi zaczynały bieg na stacji Trzebnica Gaj. Linię ostatecznie zlikwidowano w 1991 r. i w ciągu dwóch lat rozebrano.
Na skwerze urządzono ekspozycję taboru kolejowego i zdjęć z historii linii z lokomotywą Lyd1-221 z 1967 r. produkcji FabLoku, która stacjonowała w Ełku. Za przecięciem ul. 1 Maja zachował się budynek dawnej stacji wąskotorowej Trzebnica Zdrój.
Przecinamy rondo i idziemy ul. ks. Bochenka. Mijamy eklektyczny budynek Starostwa Powiatowego z pocz. XX w. (po 1945 r. siedziba PZPR i Urzędu Gminy) i neobarokową siedzibę Komendy Powiatowej Policji z końca XIX w. W budynku poczty mieściła się pierwsza siedziba wojewody dolnośląskiego w 1945 r., dalej w pawilonie Rolnik działało kino. Pod nr 22-24 stoi okazała eklektyczna kamienica z 2. poł. XIX w., z licznymi emblematami i neogotyckimi zdobieniami wieży. Za nimi zaczyna się kompleks barokowego klasztoru cysterek, z budynkami dawnego szpitala z lat 20. XX w. i hotelu Zum Kronprinz, przy wejściu na teren klasztoru. Docieramy do bazyliki (183 m).
Bazylika św. Jadwigi i św. Bartłomieja tworzy razem z dawnym klasztorem cysterek Sanktuarium św. Jadwigi. Powstała w latach 1208-19 jako trójnawowy, jeden z pierwszych w Polsce kościołów ceglanych w stylu romańskim. W latach 1268-1269 powstała pierwsza w Polsce kaplica w stylu gotyckim, w której umieszczono relikwie św. Jadwigi. Pochowano tu także 22 Piastów śląskich, na czele z Henrykiem Brodatym. W latach 1680-85 doszło do barokowej przebudowy kościoła, powstało barokowe wyposażenie wnętrza, z obrazami Willmanna. W 1690 r. dobudowano północną kruchtę. W latach 1730-60 wyrzeźbiono rokokowe ołtarze (dzieła Mangoldta, Schefflera). W latach 1780-85 zbudowano klasycystyczną wieżę bazyliki, wg projektu Dahna. Na północnej ścianie znajduje się rzeźba św. Bartłomieja z wizerunkiem Chrystusa z 1785 r., nad nią klasycystyczny balkon. W 1810 r. sekularyzowano klasztor, bazylika stała się kościołem parafialnym. W 1903 r. kościół restaurowano, zamontowano zegar na wieży, wrocławscy artyści Schwarzbach i Hans Pölzig zbudowali chór muzyczny. W okresie międzywojennym odkryto i wyeksponowano portale romańskie. Po 1945 r. udostępniono kryptę św. Bartłomieja ukończoną w 1214 r., w zakrystii romańskiej urządzono muzeum z cennymi zbiorami sztuki sakralnej. W barokowej bryle budowli wyróżniają się dwa portale romańskie, będące reliktami pierwotnego kościoła. Pierwszy z lat 1218-1230, z przedstawieniem króla Dawida, grającego na lutni w towarzystwie królowej Betsabe. Drugi sprzed 1250 r. z tympanonem ze sceną adoracji przez anioły NMP z Dzieciątkiem. Wejście prowadzi przez barokowe drzwi z 1720 r., w portalu znajduje się płaskorzeźba św. Jadwigi. Przed bazyliką stoi barokowa kolumna św. Jana Nepomucena z 1738 r.
Wnętrze bazyliki urządzone jest z barokowym przepychem. Nawa główna posiada 19,2 m wysokości, wzdłuż niej znajduje się 19 obrazów M. Willmanna z 1. poł. XVIII w. ze scenami z życia św. Jadwigi. Neobarokowy chór muzyczny z organami z 1903 r. jest autorstwa wrocławskich artystów Schwarzbacha i Hansa Pölziga. W świątyni znajduje się 13 barokowych ołtarzy bocznych oraz ambona z 1745 r. (dzieło Mangoldta). W ołtarzach św. Bartłomieja i św. Krystyny stoją obrazy M. Willmanna. W nawach bocznych zawieszono obrazy Drogi Krzyżowej z poł. XIX w. Przed prezbiterium znajdują się rzeźby śś. Jadwigi i Elżbiety. Rzeźby przed i w ołtarzu głównym są autorstwa F. J. Mangoldta. W centrum znajduje się obraz Wniebowzięcia NMP (autorstwa Filipa van Bentuma, 1747-48), wokół posągi – od lewej: św. Bartłomiej, Jan Chrzciciel, Juda Tadeusz i Jan Ewangelista, a nad nim obraz Trójcy Św. Pośrodku prezbiterium stoi nagrobek ks. Henryka Brodatego i mistrza zakonu kawalerów mieczowych Konrada von Feuchtwangena (1685, dzieło Jakuba Bielawskiego). Po prawej widać gotycki portal z Ukrzyżowaniem (1290). Z pierwotnego wyposażenia zachowały się: późnogotycka rzeźba Matki Boskiej z XV w. oraz późnogotycki obraz ołtarzowy Matki Bożej z Dzieciątkiem.
Kaplica św. Jana Chrzciciela – romańska z barokową kratą (1701), na środku stoi tumba nagrobna św. Jadwigi z epitafium z 1680 r. (dzieło krakowskiego rzeźbiarza Marcina Bielawskiego), święta leżała tu w czasie budowy poświęconej jej kaplicy. Poza tym znajdują się tu dwie chrzcielnice: gotycko-renesansowa z pocz. XVI w. i barokowa z XVIII w. Na ścianach widać malowidła przedstawiające klasztory cysterskie i żywot św. Jadwigi z 1800 r.
Kaplica św. Jadwigi z lat 1267-69 – pierwszy klasycznie gotycki obiekt na ziemiach polskich. Stoi tu grobowiec św. Jadwigi z 1680 r. z alabastrową figurą księżnej z ok. 1750 r. (dzieło Mangoldta). Wokół widać m.in. epitafium ks. legnicko-brzeskiej Karoliny z 1707 r. i dwie furty z orłami piastowskimi. Późnobarokowy ołtarz główny z 1730 r. zawiera obraz św. Jadwigi z 1653 r. Ambona polska (głoszono z niej kazania po polsku) pochodzi z 1685 r., a gotycki krucyfiks z 1410 r. Przy wejściu znajduje się wczesnogotycki portal z Koronacją NMP z 1290 r., a w ołtarzach bocznych obrazy św. Anny i św. Józefa autorstwa F. Schefflera.
Krypta św. Bartłomieja – najstarsza, romańska część bazyliki z 1214 r. Znajduje się tu grobowiec ks. oleśnickiego Konrada II i ekspozycja detali romańskich i gotyckich.
Klasztor cysterek, ufundowany w 1202 r. przez księcia Henryka Brodatego pod wpływem żony Jadwigi, był siedzibą pierwszego w Polsce zakonu żeńskiego. W latach 1432-33 został zniszczony przez najazd husytów, ponownie w 1475 r. przez wojska węgierskie Macieja Korwina. Stary, romański klasztor wyburzono w 1697 r., na jego miejscu powstał nowy, barokowy, projektu Kalkbrennera (1697-1726). W 1810 r. dokonano kasaty klasztoru, urządzono w nim obóz jeniecki dla Rosjan w czasie wojen napoleońskich, lazaret (1813-16) i fabrykę sukienniczą (1817 -57). W 1870 r. część budynku wykupili joannici, w 1889 r. resztę odkupiły boromeuszki, urządzając szpital. Wkrótce joannici oddali swoją część boromeuszkom.
Późnobarokowy budynek ma rozmiary 115 x 88 m i bogato zdobioną fasadę z płytkim ryzalitem i rozbudowaną lukarną. W narożach znajdują się wieże z masywnymi hełmami. Wewnątrz zbudowano refektarze i wirydarze z barokowymi rzeźbami. Wejście obok bazyliki zdobi portal północny z MB z Dzieciątkiem, św. Jadwigą i jej nauczycielką Petrissą. Na balustradach schodów stoją rzeźby śś. Scholastyki i Humbeliny, a na dziedzińcu figura św. Jana Nepomucena i Pieta z 1723 r., przeniesione z mostu na Polskiej Wodzie. W zabytkowym parku rosną cisy, tuje oraz pomniki przyrody – miłorząb i cztery platany. Stoi tu drewniany pawilon z XIX/XX w., fontanna, kapliczka św. Franciszka z barometrami i pomnik Jana Pawła II. W skład zabudowy klasztornej wchodzą budynki z 2. poł. XVIII – XIX w.: Dom Anny, Dom Jadwigi, Dom Henryka, pralnia i stróżówka.
Pod bazyliką zmieniamy kolor szlaku na żółty, który będzie nas prowadził do Lasu Bukowego. Ul. Jana Pawła II wzdłuż bazyliki mijamy plebanię, Muzeum Kultu św. Jadwigi i plac Pielgrzymkowy z ołtarzem polowym, docierając na teren dawnej stacji wąskotorowej Trzebnica Gaj.
Stacja posiadała dwa odwrotne łuki torów o długości 250 m, z przejściem rozjazdowym pośrodku. Po bokach znajdowały się tory ładunkowe – od strony majątku Kellerhof tor z 10-tonową wagą, z drugiej strony dwa żeberka do placów ładunkowych i budynku dworca.
Budynek dworca w 1975r. przekazano ZHP jako harcówka i spłonął w latach 80. XX w. Przy ul. Milickiej znajdowała się stalowa wiata dla podróżnych. Na północ od dworca zbudowano centralne warsztaty kolejki z dwustanowiskową parowozownią i wagonownią. Obecnie pełnią one rolę magazynów i hurtowni.
Skręcamy w ul. Henryka Brodatego, którą biegnie droga nr 340 z Oleśnicy i w ul. Piwniczną obok dawnego folwarku Kellerhof. Deptakiem ze schodami rozpoczynamy podejście na Winną Górę, biegnące skrajem wyrobisk.
Do 1987 r. funkcjonowała tu odkrywkowa kopalnia gliny, w której wydobywano iły trzeciorzędowe, transportowane do pobliskiej cegielni kolejką linowo-terenową. W latach 1988-92 wyrobiska zostały zbadane przez archeologów pod kierunkiem prof. Jana Burdukiewicza. Odkryto wtedy ślady bytowania Homo erectus sprzed 500 tys. lat – najstarsze obozowisko w Polsce i jedno z najdalej wysuniętych na północ w Europie. W 2019 r. urządzono deptak ze ścieżką dydaktyczną i tablicami, informującymi o znaleziskach archeologicznych.
Skręcamy w ścieżkę, którą podchodzimy na górny skraj wyrobisk i osiągamy szczyt Winnej (Kociej) Góry (219 m) z przekaźnikiem.
Rozpościera się stąd szeroka panorama położonej w kotlinie między wzgórzami Trzebnicy oraz Kotliny Żmigrodzkiej i zalesionych Wzgórz Krośnickich na północy. Przed 1945 r. na szczycie stał pomnik ofiar I wojny światowej.
Szutrówką skrajem działek schodzimy z Winnej Góry. Przecinamy ponownie drogę nr 340 do Oleśnicy (ul. Henryka Brodatego). Ul. Czereśniową docieramy do Rotundy Pięciu Stołów.
Rotunda Pięciu Stołów ma postać kręgu o średnicy 28 m, otoczonego murem z cegły, brył granitowych i rudy darniowej, wzniesiona została w XIII w. Rotunda stanowiła miejsce spotkań św. Jadwigi z potrzebującymi, później znajdowało się tu miejsce kwarantanny podczas XVII-wiecznych epidemii i cmentarz. W środku stoi krzyż i rzeźba św. Jadwigi.
Idziemy dalej ul. Czereśniową, przecinamy ul. Oleśnicką i wkraczamy w Las Bukowy obok Willi Zamek.
Las Bukowy to dawny park zdrojowy, znajdujący się na południowo-wschodnich obrzeżach Trzebnicy, na stoku wzgórza Widok (244 m). Rosną tu buki z domieszką lipy, dębu, klonu, jaworu, świerka i modrzewia. Miejsce rekreacji i wypoczynku mieszkańców Trzebnicy, urządzono tu liczne ścieżki spacerowe, dydaktyczne i ścieżkę zdrowia.
Willa Zamek powstała w latach 1890-1905, ma formę romantyczno-neogotyckiego zameczku. Obok znajdują się: wozownia, studnia Źródło Marii Karoliny i park.
Podchodzimy drogą leśną na wzgórze Widok (244 m) z pozostałościami wieży widokowej.
Drewniana wieża widokowa Trzy Widoki o wys. 30 m należała do rodziny Köhlerów. Rozpościerał się z niej widok na kotlinę w której leży Trzebnica. Obiekt został rozebrany w latach 60. XX w., zachowały się tylko pozostałości fundamentów.
Przecinamy dolinkę i docieramy na skraj lasu przy zabudowaniach Raszowa, stało tu niegdyś sanatorium. Skręcamy i wracamy do lasu, krótkim zejściem docieramy do stacji kalwarii.
Kalwaria Trzebnicka, powstała pierwotnie w XV w., później była wielokrotnie przebudowywana m.in. w 1735 r. przez ksienię Zofię Korycińską.
Obok stoi kościół Czternastu Św. Wspomożycieli.
Na miejscu kościoła znajdował się ośrodek pogańskiego kultu Słowian, w XII w. powstała tu kaplica pustelnicza, w 1463 r. ksieni Anna wzniosła kościół, który w 1509 r. otrzymał prawo odpustu. Obecna neoromańska budowla powstała w 1884 r. Wewnątrz znajduje się wyposażenie z lat budowy, barwne polichromie i neobarokowe rzeźby, obok stoi grota lurdzka z 1926 r.
Pod kościołem zmieniamy szlak na niebieską Dużą Ścieżkę św. Jadwigi, przy której ustawiono kamienie, nawiązujące do cnót świętej. Szutrówką obok ostatniej kaplicy kalwarii i filtrowni docieramy do ul. Leśnej. Opuszczamy Las Bukowy koło dawnej restauracji Buchenwald (obecnie Karczma Leśna). Mijamy dawną leśniczówkę i Trzebnicki Park Wodny Zdrój z rzeźbą kota Aquariusa. W głębi po lewej znajduje się żywopłot w kształcie Europy, widoczny z pobliskiego nasypu kolejowego. Docieramy do dawnego zdroju trzebnickiego ze stawami. Mijamy Staw Zdrojowy z wyspą z miejscem odpoczynku i fontanną, naprzeciwko którego stoi Hotel Trzebnica. Dalej, przy ul. Korczaka znajduje się Staw Łabędzi i Gondolowy, między którymi urządzono amfiteatr, tężnię solankową oraz rzeźby Kompozycja Przestrzenna i Kot Stawcio. W wodzie odbijają się budynki dawnej restauracji Waldhaus i dawnego sanatorium Hedwigsbad (Zdrój Jadwigi) z 1888 r., w którym mieści się obecnie Starostwo Powiatowe.
Skręcamy w ul. Armii Krajowej i przechodzimy pod dużym ceglanym wiaduktem kolejowym. Za skrętem w przechodzącą w szuter ul. Okulickiego zaczynamy podejście. Drogą bitą przez częściowo zarastające małe sady osiągamy grzbiet Wzgórz Trzebnickich pod wzniesieniem 251 m. Rozpościerają się stąd widoki na Trzebnicę i Las Bukowy oraz Kotlinę Żmigrodzką.
Docieramy na Kaplicznik (Kapliczne Wzgórze 240 m), którego nazwa wzięła się od stojącej na nim kaplicy św. Jadwigi.
Barokowa kaplica powstała w XVIII w. w miejscu, gdzie według legendy odpoczywała św. Jadwiga podczas swoich podróży do Wrocławia. Prowadzi do niej aleja lipowa, a wewnątrz znajduje się obraz przedstawiający modlącą się świętą. Przy kaplicy kręcono film „Popiół i diament” oraz serial „Czterej Pancerni i Pies”.
Schodzimy do przecięcia ul. Wrocławskiej, za parkingiem skręcamy w niewyraźną ścieżkę, biegnącą śladem dawnej wąskotorówki z Wrocławia. Docieramy do zabudowań Trzebnicy, w miejscu dawnej Polskiej Wsi. Ul. Ogrodową mijamy miejsce domu, w którym urodziła się w 1703 r. królowa Francji Maria Leszczyńska, a ul. Kwiatową miejsce dawnego obozu Służby Pracy Rzeszy z lat 30. XX w. Osiągamy trzebnicką starówkę, której zabudowa została w znacznym stopniu zniszczona w 1945 r. Skręcamy w ul. Żołnierzy Września i ul. Drzymały, docieramy do kościoła śś. Piotra i Pawła.
Na miejscu kościoła stała kaplica, ufundowana przez Piotra Włostowica w XII w. W 1155 r. znajdował się tu już romański kościół, w 1. poł. XV w. wzniesiono kolejny, gotycki. W latach 1525-1671 i 1709-1945 znajdował się we władaniu protestantów. W 1853 r. rozebrano stary kościół i wzniesiono nowy, neogotycki, z oryginalnej budowli zachowała się tylko późnogotycka wieża z XV/XVI w., stojąca na jeszcze romańskich fundamentach. Po 1945 r. obiekt niszczał jako magazyn, w 1987 r. przyznano go parafii, wyremontowano i erygowano w 1999 r.
Idziemy dalej ul. Drzymały, osiągając trzebnicki rynek (194 m).
Na środku trzebnickiego rynku stoi eklektyczny ratusz z 1868 r., obecnie siedziba Urzędu Stanu Cywilnego i Muzeum Regionalnego, prezentującego dokumenty, reprodukcje, pieczęcie i rekwizyty dotyczące osadnictwa w rejonie Trzebnicy. W północnej pierzei stoi barokowa kamieniczka Pod Złotym Słońcem (nr 8) z 2. poł. XVIII w., przebudowana w XIX/XX w. z portalem i głowicami jońskimi. Pod nr 12 i 22 znajdują się kalenicowe domy z pocz. XIX w., przebudowane w XX wieku. Na Rynku ustawiono także rzeźby kotów, nawiązujące do zwyczajowej nazwy Wzgórz Trzebnickich – Góry Kocie i replikę XVIII-wiecznego pręgierza.
Idziemy chwilę ul. Daszyńskiego i skręcamy w ul. Obrońców Pokoju. Na pl. Pionierów Ziemi Trzebnickiej znajduje się fontanna i pomnik Pionierów. Mijamy dawną elektrownię z pocz. XX w., Villę Kühne i Park Miejski (dawny cmentarz). Ul. Kolejową wracamy na stację Trzebnica (201 m), gdzie kończy się nasza trasa.
