Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”
24,6 km, 6.30 h
Milicz stacja – 2,7 km – Karłów – 2,1 km – Miłochowice – 1,5 km – Pogórzyno – 3,9 km – Rezerwat Wzgórze Joanny – 2,6 km – Postolin – 1,9 km – Pracze – 2,8 km – Jaz Sułów – 2,8 km – Sułów – 4,3 km – Ruda Sułowska
Dojazd – Stacja Milicz na linii Wrocław – Oleśnica – Krotoszyn (D7), jeżdżą tędy pociągi Kolei Dolnośląskich w relacjach Jelcz-Laskowice/Wrocław Główny – Milicz/Krotoszyn oraz Kolei Wielkopolskich relacji Milicz – Poznań Główny. Ruda Sułowska – sezonowe połączenia autobusowe Kolei Dolnośląskich do Milicza.
Trasa prowadzi ze stacji w Miliczu przez dawną stację wąskotorową, ośrodek rekreacyjny i klasycystyczny kościół w Miliczu-Karłowie do Miłochowic i Pogórzyna we Wzgórzach Krośnickich. Dalej idziemy przez Lasy Milickie do rezerwatu Wzgórze Joanny z neogotycką Wieżą Odyniec, arboretum w Postolinie oraz dzwonnicy, zagrody Żabi Róg, folwarku i przystanku dawnej wąskotorówki w Praczach. Końcowy odcinek trasy biegnie przez Jaz Sułów, Szwedzką Górkę z pomnikowymi sosnami, Sułów z poewangelickim kościołem i Rezerwat Stawy Milickie do Centrum Naturum w Rudzie Sułowskiej.
Trasa zaczyna się na stacji Milicz, położonej na linii Oleśnica – Krotoszyn
Stacja Milicz powstała na trasie Kolei Oleśnicko-Gnieźnieńskiej, zbudowanej w 1875 r. Stację ulokowano w oddaleniu od centrum Milicza, ponieważ oddzielał ją od miasta staw Bader Teich, osuszony przed 1911 r. W 1894 r. w pobliżu powstała stacja wąskotorowa linii Żmigród – Sulmierzyce, zlikwidowana w 1991 r. W latach 1919-29 na skutek wytyczenia granicy polsko-niemieckiej zamknięty był graniczny odcinek Cieszków – Zduny. Linię Grabowno Wielkie – Milicz – Krotoszyn zelektryfikowano w 1986 r., stanowiła ona jedno z alternatywnych połączeń z Wrocławia do Warszawy. Wskutek złego stanu torów połączenia pasażerskie zawieszono w latach 2004-05 i 2016-19. Po remoncie i znacznym zwiększeniu prędkości linię ponownie otwarto w 2019 r. Obecnie przez Milicz kursują składy Kolei Dolnośląskich relacji Jelcz-Laskowice – Wrocław Główny – Krotoszyn i Kolei Wielkopolskich z Milicza do Poznania.
Budynek dworca pochodzi z ok. 1875 r., obecnie pełni funkcje mieszkalne. Do budynku dostawiono po 1945 r. pawilon z nastawnią Mi. 500 m w stronę Oleśnicy stoi przy torach wieża ciśnień. Do znajdującej się tam małej stacji towarowej odchodziła bocznica do betoniarni i łącznica do stacji wąskotorowej.
Ze stacji idziemy do skrzyżowania z ul. Wojska Polskiego i krzyżem, gdzie obieramy żółty szlak, biegnący wokół Milicza. Idziemy ul. Przemysłową, obok znajdowała się stacja Milicz Wąskotorowy.
Stacja Milicz Wąskotorowy powstała na zbudowanej w 1894 r. linii wąskotorowej o rozstawie 750 mm Żmigrodzko-Milickiej Kolejki Powiatowej, biegnącej ze Żmigrodu do Sulmierzyc. Kilka lat później zbudowano połączenia do Prusic, Trzebnicy i Wrocławia.
Na stacji znajdowały się dwa perony, ryglowy budynek magazynu towarowego z biurem i kasą, waga wagonowa i stanowisko do załadunku wagonów normalnotorowych na transportery rollbock, wodowano też i nawęglano tu parowozy. Od stacji odchodziła bocznica do tartaku, zbudowana przed 1901 r. oraz do fabryki płatków ziemniaczanych z 1908 r. Stacja wąskotorowa była połączona z normalnotorową stacją towarową łącznicą, z której zachowały się przyczółki mostu nad potokiem Duchówka. W latach 1957-62 wzniesiono nowy budynek dworca oraz budynki biurowe i gospodarcze, zlikwidowano też bocznice. Ruch towarowy ustał ok. 1986 r., a w 1991 r. zlikwidowano ruch osobowy. Linię rozebrano w 1993 r., wkrótce potem ten sam los spotkał budynek dworca.
W latach 2010-2011 Starostwo Powiatowe w Miliczu zbudowało ścieżkę rowerową śladem dawnej wąskotorówki na odcinku Sułów – Milicz – Grabownica. Na terenie dawnej stacji Milicz Wąskotorowy ustawiono ekspozycję taboru wąskotorowego – lokomotywę Lyd1 z cukrowni w Zbiersku i trzy wagony Bxhpi prod. rumuńskiej, pozyskane z Ełku. Powstały także dwie wiaty z oświetleniem i tablicą informacyjną.
Idziemy deptakiem, biegnącym dawną linią wąskotorówki. Na skrzyżowaniu z ul. Składową idziemy prosto. Przecinamy zabagniony zagajnik i potok Lubiel, w dolinie którego niegdyś znajdowały się stawy. Skręcamy w ul. Osadniczą i przecinamy ul. Powstańców Wielkopolskich, którą biegnie szosa do Wąbnic. Szutrówką obok działek mijamy stawy Kobiałki. Drogą gruntową docieramy do ul. Poprzecznej w dzielnicy Milicza – Karłowie. Szutrową ul. Wesołą wkraczamy w las, gdzie znajduje się zbudowany w latach 70. XX w. kompleks rekreacyjny z Kąpieliskiem Karłów, boiskiem OSiR, hotelem Borowik i domkami letniskowymi. Na skrzyżowaniu stoją tablice informacyjne ścieżki dydaktycznej. Zmieniamy tu kolor szlaku na zielony, drogą leśną przechodzącą w ścieżkę docieramy do deptaka, prowadzącego do kościoła św. Anny.
Klasycystyczny kościół św Anny został ufundowany przez hr. Joachima Karola Maltzana w latach 1807-08, wg projektu Leonarda Schaetzela. Świątynia powstała w pobliżu dawnej drewnianej kaplicy, wzmiankowanej w 1505 r. Według tradycji św. Jadwiga czekała tu na księcia Henryka Brodatego, polującego w okolicznych lasach. Znajdował się tu cudowny kamień z dwoma odciskami stóp świętej, przeniesiony później pod kościół. Świątynia powstała na potrzeby, założonego przez hr. Maltzana, osiedla fabrycznego w Karłowie. Manufaktury wkrótce upadły, pozostał kościół, w którym w 1817 r. pochowano fundatora. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny w stylu empire z późnogotycką drewnianą rzeźbą św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 r. z pierwotnej kaplicy.
Za kościołem przecinamy ul. Łowiecką, którą biegnie droga nr 448 do Krośnic i Twardogóry. Idziemy drogą gruntową obok dawnego cmentarza (po lewej) i chwilę skrajem lasu. Podchodzimy lekko na zbocze wzniesienia 155 m, należącego do Wzgórz Krośnickich, w które wkraczamy. Na wzgórzu po prawej znajdowała się restauracja Waldschlößchen (Leśny Zameczek) i żwirownia. Lekkim zejściem opuszczamy las i docieramy do Miłochowic. Idziemy chwilę chodnikiem wzdłuż ruchliwej drogi krajowej nr 15 Trzebnica – Krotoszyn, obok Ośrodka Doskonalenia Zawodowego Pracowników Leśnych Bór. Skręcamy w szutrową drogę, podchodzimy na wzgórze, opuszczając Miłochowice.
Drogą gruntową przez zagajniki mijamy dawne Wzgórze Młyńskie (Mühl-berg), po czym schodzimy do przysiółka Pogórzyno. Szutrówką docieramy do dawnego parku dworskiego, w którym urządzono plac zabaw.
Bitą drogą wkraczamy w las i podchodzimy na zbocze Wilczego Wzgórza (185 m). Szutrówką docieramy do polany z samotnym domem. Bitą drogą pożarową nr 23A przez pofalowany teren osiągamy szosę Świebodów – Postolin (Kurza Droga), którą przecinamy drogę nr 15. Jesteśmy w rozległym kompleksie Lasów Milickich, popularnych jesienią wśród grzybiarzy. Docieramy do siodła pod Wzgórzem Bukowym (211 m), obok parkingu leśnego skręcamy w drogę bitą, którą docieramy do granic rezerwatu Wzgórze Joanny.
Rezerwat Wzgórze Joanny utworzono w 1962 r., obecnie ma powierzchnię 24,57 ha. Rezerwat obejmuje szczyt wzniesienia o tej samej nazwie (zwanego też Wieżycą), z wyspowym stanowiskiem buka przy wschodniej granicy jego zasięgu oraz znaleziskami prehistorycznymi. Położone we Wzgórzach Krośnickich wzniesienie oddziela od siebie dwie tworzące Dolinę Baryczy Kotliny – Żmigrodzką i Milicką. Na zboczu wzgórza położone jest okresowo wysychające oczko wodne, w pobliżu rośnie buk na szczudłach z częściowo odsłoniętym systemem korzeniowym. W rezerwacie występują cztery zespoły roślinne: żyzna i kwaśna buczyna niżowa, łęg jesionowy oraz grąd. Oprócz buka rośnie tu dąb, grab, jawor, świerk i sztucznie wprowadzona sosna, w łęgach – jesion wyniosły i olsza czarna. Z cennych gatunków roślin występują m.in.: niecierpek drobnokwiatowy, czartawa pospolita, bodziszek drobny, głowienka pospolita i marzanka wonna.
Na skrzyżowaniu koło tablicy ścieżki dydaktycznej zmieniamy kolor szlaku na czerwony i podchodzimy na szczyt Wzgórza Joanny (230 m).
Na szczycie wzniesienia stoi Wieża Odyniec – neogotycki zameczek myśliwski, zbudowany w 1850 r. przez Rudolfa Salischa z Postolina w kształcie wieży rycerskiej. Wieża o wysokości 25 m stanowi punkt widokowy, do lat 70. XX w. służyła ochronie przeciwpożarowej. Informacje o wejściu na wieżę w Nadleśnictwie Milicz.
Schodzimy ścieżką (momentami stromo) do końca rezerwatu, drogą leśną osiągamy siodło pod Postolińską Górą (Piwnicznik 186 m). Schodzimy na skraj lasu i do szosy ze Świebodowa, którą docieramy na skraj Postolina.
Podchodzimy drogą polną obok zagrody jeleni z powrotem pod Postolińską Górę. Teraz czeka nas lekkie zejście, w zagajniku po lewej znajdował się niegdyś młyn, po prawej rozciąga się panorama Doliny Baryczy i Wzniesień Sułowskich, widać też folwark w Postolinie. Docieramy do dawnego parku pałacowego w Postolinie, zwanego arboretum.
Park o powierzchni 5,20 ha założył ok. 1865 r. właściciel miejscowego majątku i dendrolog hr. Heinrich von Salisch. Posadzono tu ponad sto gatunków i odmian drzew i krzewów, z których 40 to gatunki obce, co sprawia, że park można nazwać też arboretum. W 1945 r. pałac został zniszczony, zachowały się skromne pozostałości. Park jest własnością Nadleśnictwa Milicz, można go zwiedzać. Rosną tu m.in.: cis, jodły, daglezja, choina kanadyjska, świerki, sosny, cypryśniki, wierzba biała, orzech czarny, olsza czarna, buki, dęby, grujecznik japoński, magnolia drzewiasta, tulipanowiec amerykański, platan, jarząb brekinia, kłęk amerykański, klon jawor, klony, kasztanowiec i lipy.
Szutrową drogą pożarową nr 22 (Młyńska Droga) wkraczamy w las, cały czas lekko schodząc ze skraju Wzgórz Krośnickich. Mijamy tablice ścieżki dydaktycznej i docieramy do leśnego zbiornika retencyjnego Postolin z wiatą. Zbiornik znajduje się w dolinie potoku Tymieniec, stał tu niegdyś kolejny młyn.
Drogą gruntową osiągamy skraj lasu i zabudowania wsi Pracze, po prawej widać powojenny wiatrak, wzniesiony przy jednym z domów. Docieramy do szosy z Postolina, którą mijamy świetlicę wiejską i dochodzimy do skrzyżowania w centrum wsi.
W centrum Pracz stoi dzwonnica alarmowa, zbudowana w 1846 r. z muru pruskiego. Dzwon wieży alarmował na wypadek pożaru, oznajmiał też pogrzeby, bowiem dzwonnica stała przy drodze cmentarz ewangelicki. Obok znajduje się zagroda, w której zamieszkała w latach 90. XX w. Bettina Harnischfeger, córka ostatniego pastora z Sułowa i urządziła agroturystykę Żabi Róg. Urządzono tu małe muzeum z pamiątkami regionalnymi, prowadzona jest działalność kulturalna i koncertowa. W zagrodzie stoi dawny młyn wodny. Naprzeciwko Żabiego Rogu znajduje się folwark, znany od XVIII w., którego majątek rozparcelowano w 1936 r. Dwór zniszczono w 1945 r.
Idziemy dalej szosą, obok miejsca dawnego dworu i usytuowanego w zagrodzie folwarcznej baru Strzelec. Za kwaszarnią kapusty i ogórków opuszczamy biegnącą do Gruszeczki szosę, boczną ulicą docieramy do końca wsi i dawnego przystanku wąskotorówki.
Przystanek Pracze powstał na zbudowanej w 1894 r. linii wąskotorowej o rozstawie 750 mm Żmigrodzko-Milickiej Kolejki Powiatowej, biegnącej ze Żmigrodu do Sulmierzyc. Kilka lat później zbudowano połączenia do Prusic, Trzebnicy i Wrocławia. Linię zlikwidowano w 1991 r., dwa lata później rozebrano tory. W Praczach istniał dodatkowy tor ładunkowy i wiata. W centrum wsi od wąskotorówki odchodziła bocznica do folwarku. W 2011 r. śladem dawnej wąskotorówki poprowadzono ścieżkę rowerową Sułów – Milicz – Grabownica, powstał tu punkt wypoczynkowy z wiatą z muru pruskiego.
Z przystanku idziemy wzdłuż ścieżki rowerowej, biegnącej śladem wąskotorówki. Opuszczamy Wzgórza Krośnickie, wracając do płaskiej Doliny Baryczy. Wkraczamy w las, po chwili opuszczamy ścieżkę rowerową i ślad dawnej wąskotorówki, skręcającej w kierunku dawnej stacji Sułów. Mijamy miejsce dawnej rybaczówki i docieramy do Jazu Sułów.
Jaz Sułów zbudowano na Baryczy, od rzeki odchodzi tutaj Młynówka Sułowska, zasilająca w wodę kompleksy Ruda Sułowska, Niezgoda i Radziądz Stawów Milickich. Przy jazie działa mała elektrownia wodna.
Przekraczamy jazem Barycz i idziemy wałem wzdłuż rzeki, obok wykorzystywanego przez wędkarzy stawu Oczko Wodne. Mijamy starorzecze i tablicę ścieżki dydaktycznej wokół Sułowa, po czym zaczynamy lekkie podejście, opuszczając Dolinę Baryczy i wkraczając na skraj Wzniesień Sułowskich. Osiągamy las i podchodzimy pod wzgórze Bojowisko (118 m), można tu skręcić w lewo i odszukać znajdujący się na szczycie grób szwedzkiego generała, który zginął tu w 1645 r. Przecinamy drogę nr 439 Żmigród – Milicz, za którą znajduje się Szwedzka Górka.
Szwedzka Górka wzięła swą nazwę od bitwy, która odbyła się tu 28 lipca 1645 r., w czasie wojny 30-letniej. Wojska cesarskie pod wodzą generała Bartchela Lerschnera odparły tu atak Szwedów, zginęło 150 żołnierzy, w tym szwedzki generał. Miejsce bitwy upamiętniono głazem narzutowym i krzyżem milenijnym z 2000 r. Obok rosną 4 poskręcane sosny w wieku ok. 150 lat, o obwodzie sięgającym 234 cm.
Docieramy do zabudowań Sułowa, ul. Polną osiągamy kompleks rekreacyjny z boiskiem, wiatą, amfiteatrem i skateparkiem. Skręcamy w deptak, biegnący przez dawny cmentarz do kościoła MB Częstochowskiej.
Kościół filialny MB Częstochowskiej zbudowali ewangelicy w latach 1765-67. Pierwotnie nosił wezwanie Św. Krzyża, a parafia obejmowała 14 wsi. Posiada konstrukcję z muru pruskiego na rzadkim planie ośmioboku, nakryty jest łamanym dachem z centralnie umieszczoną wieżą. Do budynku przylega zakrystia z 1846 r. Wokół znajduje się dawny cmentarz ewangelicki, założony w poł. XVIII w. i zamknięty w 1963 r. Na cmentarzu zachowało się kilka nagrobków z pocz. XX w., stoi na nim dzwonnica z 1821 r., rosną tu 300-letnie lipy i dęby. Naprzeciwko kościoła stoi dawna pastorówka (ul. Dąbrowskiego 16) i szkoła ewangelicka (Dąbrowskiego 17).
Spod kościoła idziemy ul. Parkową, którą biegnie szosa do Rudy Sułowskiej, skrajem dawnego parku pałacowego. Dłuższym odcinkiem przez pola docieramy do lasu pod wzgórzem Winiec (111 m). Przecinamy Młynówkę Sułowską i obok miejsca odpoczynku wkraczamy w granice Rezerwatu Stawy Milickie (Kompleks Ruda Sułowska).
Rezerwat Stawy Milickie utworzono w 1963 r., ma powierzchnię 5298,15 ha (więcej niż niektóre parki narodowe) i składa się z kilku oddzielonych od siebie kompleksów: Radziądz, Jamnik, Ruda Sułowska, Stawno i Potasznia. Gniazduje tu ok. 120 gatunków ptaków, a 50 gatunków przebywa tu w czasie przelotów. W rezerwacie występują m.in.: kszyk, cyraneczka, gągoł, podgorzałka, kureczka nakrapiana, łabędź niemy, sieweczka rzeczna, żuraw, orzeł bielik, bocian czarny, czapla purpurowa i biała, jastrząb, kania czarna i ruda, kobuz, rybołów oraz trzmielojad. W 1995 r. Stawy Milickie zostały objęte Konwencją Ramsarską o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, w 2000 r. znalazły się w programie Living Lakes. Na terenie rezerwatu obowiązuje zakaz wstępu, można poruszać się jedynie drogami publicznymi i szlakami turystycznymi.
Kompleks Ruda Sułowska liczy 1139 ha i składa się z dwóch części – północnej i południowej, jesteśmy na skraju drugiej części.
Wkraczamy na groblę między stawami Żabiniec Mały i Żabiniec Duży A i docieramy do Rudy Sułowskiej. Przecinamy zasilającą miejscowe stawy Młynówkę Sułowską i docieramy do kompleksu Naturum. Można tu skorzystać z sezonowych połączeń autobusowych, skomunikowanych z pociągiem Kolei Dolnośląskich w Miliczu.
Centrum Edukacyjno-Turystyczne Naturum, którego właścicielem jest Spółka Stawy Milickie SA, powstało przy gospodarstwie rybackim w Rudzie Sułowskiej. Głównym obiektem kompleksu jest trzygwiazdkowy hotel Naturum oraz Gospoda 8 Ryb, w której serwowane są potrawy z ryb ze Stawów Milickich. Można tu zwiedzić Muzeum Tradycji Rybactwa Stawów Milickich i Doliny Baryczy, obejmujące skansen narzędzi i urządzeń związanych z gospodarką stawową, udostępnionych przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu oraz Dom Rybaka. W skład CET wchodzi również: Zwierzyniec, Ścieżka Zmysłów, płuczka rybna i edukacyjny plac zabaw. Ruda Sułowska nosi miano „bocianiej wioski”, znajduje się tu największe skupisko gniazd bociana białego na Śląsku (10-12 par).
