Kąty Wrocławskie

Kategoria: Szlaki okolic Wrocławia, Zwiedzaj z KD
Tagi: , , , , , , , , , , , , ,

Miasto liczące 7000 mieszkańców, położone w powiecie wrocławskim, w dolinie między Bystrzycą a Strzegomką. Kąty Wrocławskie leżą przy linii kolejowej Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra, autostradzie A4 Wrocław – Legnica i szosie Środa Śląska – Oława. Wg ustnych przekazów osada istniała tu już w 1101 r. Miasto lokował na prawie średzkim ks. świdnicko-jaworski Bolko I Surowy w 1297 r. pod nazwą Kant, później weszło w skład ks. ziębickiego. W 1302 r. wzmiankowano parafię i dziedzicznego wójta. W 1419 r. w ramach zastawu przeszło w posiadanie diecezji wrocławskiej, która miasto kupiła w 1460 r. i posiadała aż do sekularyzacji w 1810 r. Kąty Wrocławskie zostały częściowo zniszczone podczas najazdu husyckiego w 1428 r. i ponownie w 1512 r., w czasie walk ks. ziębickiego Bartłomieja z mieszczanami wrocławskimi. Miasto rozwinęło się w 1. poł. XVI w., przed 1587 r. przebudowano mury miejskie. Po zniszczeniach w czasie wojny trzydziestoletniej (pożar z 1624 r., któremu uległ nie odbudowany już zamek), długo podnosiło się z ruin. Również w czasie wojen śląskich miały tu miejsce walki, z udziałem m.in. wojsk rosyjskich. 14 maja 1807 r. rozegrała się tu bitwa prusko-francuska. W 1843 r. doprowadzono linię kolejową Wrocław – Świebodzice. W latach 1855-56 rozebrano mury miejskie, z materiału z nich wzniesiono południową część miasta. W latach 1896-1920 istniała tu fabryka prochu, do 1945 r. działała również huta. W 1936 r. zbudowano autostradę z węzłem koło Kątów. W latach 1942-45 funkcjonował tu obóz jeniecki dla Rosjan, przez Kąty przechodziły drogi ewakuacji mieszkańców Wrocławia i marsz śmierci Fünfteichen – Gross Rosen. Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 8 lutego 1945 r., zniszczeniu uległa jego wschodnia część. Od 1999 r. Kąty znajdują się w powiecie wrocławskim, wskutek dogodnego położenia lokują się tu zakłady przemysłowe i powstają nowe budynki mieszkalne.

Stacja Kąty Wrocławskie położona jest na linii Wrocław – Jelenia Góra, zbudowanej na odcinku do Świebodzic w 1843 r. przez Kolej Wrocławską – Świdnicko – Świebodzicką, jako drugie połączenie na ziemiach polskich. Pod koniec XIX w. linia otrzymała drugi tor, w 1928 r. odcinek do Jaworzyny Śl. zelektryfikowano. W 1945 r. trakcję elektryczną rozebrały wojska radzieckie, linię ponownie zelektryfikowano w latach 1965-66. W 1908 r. planowano doprowadzić do Kątów Wrocławskich linię kleinbahn ze Środy Śląskiej przez Rakoszyce.

Stacja posiada pięć torów, ruch obsługiwany jest przez nastawnię KW, obok której zachowała się głowica wyprodukowanego w Mannheim żurawia do nawadniania parowozów. Przy stacji zachowała się także wieża ciśnień z poł. XIX w. w rzadkiej konstrukcji prostopadłościanu nakrytego dwuspadowym dachem. Ze stacji biegnie bocznica do zbudowanego w 2007 r. terminalu kontenerowego Schavemaker Invest, wcześniej na tym terenie znajdowała się bocznica Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego Kąty. Przed 1945 r. z zachodniej głowicy stacji biegła bocznica do majątku w Kozłowie. Klasycystyczny budynek dworca pochodzi z lat 1867-70, w latach 2020-21 został odremontowany. Ulokowano tu siedziby domu kultury i Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej, przed budynkiem powstał parking.

Kościół śś. Piotra i Pawła wzmiankowano w 1301 r., aczkolwiek w szczycie portalu kruchty widnieje data 1101. Obecna późnogotycka budowla pochodzi z ok. 1500 r., a zakrystia i kruchta z 1520 r. Od 1632 r. przez krótki czas należał do ewangelików. W 1853 r. na wieży powstała neogotycka galeria z krenelażem, zmieniona w 1910 r. na wieżyczki. W końcu XIX w. zbudowano kaplicę Św. Krzyża. Trójnawowy kościół posiada trójbocznie zamknięte prezbiterium i masywną wieżę od zachodu, nakrytą sklepieniem gwiaździstym. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny z 1879 r. autorstwa Karola Buhla z obrazem MB przywiezionym z Tłumacza koło Stanisławowa, poza tym barokowe rzeźby z lat 1730-1750 i gotyckie: Maryja z Dzieciątkiem z ok. 1410 r. oraz św. Marcin i św. Jan Chrzciciel z 1470 r. Przed bramą cmentarną stoi figura św. Jana Nepomucena z 1738 r. fundacji kolatora biskupiego Jana Kriegiera, a przed kościołem kolumna maryjna z 1896 r. Obok zachował się fragment dawnych murów miejskich, dolne partie z XIV w., wyższe z 1587 r. Na cmentarzu znajdują się mogiły żołnierzy polskich, radzieckich oraz ofiar marszu śmierci. Plebania pochodzi z 1838 r.


Na środku rynku stoi ratusz. Pierwotny spłonął w 1624 r., zachowała się z niego renesansowa wieża z 1613 r. Obecny powstał w latach 1876-79, ma plan prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem ze studnią. Po remoncie w latach 1933-34 usunięto część wystroju elewacji. Obecnie w ratuszu mieści się siedziba UMiG. Od wschodu przylega renesansowa wieża z zegarem, o 36 m wysokości, prostokątna dołem, przechodząca w ośmiobok i zwieńczona barokowym hełmem. W północnej ścianie widać tablice herbowe wrocławskich biskupów: Hansa von Reibnitza (1613), Karola austriackiego i Jana Scultetusa (1604-1613). Na górze znajdują się cztery figury lwów, trzymających tarcze i zegar. Przed ratuszem stoi pomnik 700-lecia założenia miasta.

Kamienice w rynku w większości są neoklasycystyczne z XIX/XX w. Zachowały się również budynki barokowe z XVIII w. (Rynek 35). Pod nr 26 znajduje się kamienica z końca XIX w. z orłem niemieckim i herbem Kątów, mieściło się tu wydawnictwo lokalnej gazety. We wschodniej pierzei stoi apteka z lat 1906-10.

Obok ratusza znajduje się dawny kościół ewangelicki. Pierwszy powstał ok. 1600 r., jednak z nakazu biskupa wrocławskiego szybko go rozebrano. Obecny klasycystyczny zbudowano wg planów Karla Friedricha Schinkla i projektu G. A. Freya w latach 1834-36, miał nawiązywać do świątyni greckiej. Po 1945 r. mieściło się tu kino, obecnie stanowi siedzibę Regionalnej Izby Pamięci, prowadzonej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kąckiej. Zwiedzić można także parter wieży ratuszowej, mieszczący niegdyś więzienie.

Na ul. 1 Maja (nr 71) znajduje się neorenesansowy pałacyk z ok. 1910 r., przed wojną siedziba Śląskiej Szkoły Doradców Budowlanych, po 1945 r. biura POM, obecnie własność prywatna.

Dawny zamek, wzmiankowany w 1293 r., spłonął on w 1624 r. i nie został już odbudowany. Na miejscu dziedzińca w 1851 r. zbudowano browar z parkiem i letnią restauracją, obecnie ośrodek kultury. Za nim można dostrzec zarys murów grodu o wymiarach 60 x 38 m.

Park Miejski, łączący się z pięknymi lasami łęgowymi, wchodzącymi w skład Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy.

Pozostałości fundamentów murowanej szubienicy.

Krzyż kamienny bez prawego ramienia po prawej stronie drogi Kąty- Kilianów (189 x 47 x 18 cm). Kolejny łaciński, przy mostku na pd.-zach. od ul. 1 Maja (60 x 77 x 20 cm).

Wieża ciśnień z 1934 r.

Dodaj komentarz