Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”
18,5 km, 4.40 h
Ruda Sułowska – 5,1 km – Sułów – 1,7 km – Jaz Sułów – 3,8 km – Grodzisko Kaszowo – 1,6 km – Koruszka – 1,9 km – Ostoja – 2,6 km – Milicz – 1,8 km – Milicz stacja
Dojazd – Ruda Sułowska – sezonowe połączenia autobusowe Kolei Dolnośląskich z Milicza. Stacja Milicz na linii Wrocław – Oleśnica – Krotoszyn (D7), jeżdżą tędy pociągi Kolei Dolnośląskich w relacjach Jelcz-Laskowice/Wrocław Główny – Milicz/Krotoszyn oraz Kolei Wielkopolskich relacji Milicz – Poznań Główny.
Trasa prowadzi z kompleksu Naturum w Rudzie Sułowskiej do Sułowa z kościołem poewangelickim, pałacem i rynkiem. Dalej idziemy przez Jaz Sułów i brzegiem Baryczy do Grodziska Kaszowo i przysiółka Goruszka. Końcowy odcinek trasy prowadzi przez Milicz z Ostoją konika polskiego, Kościołem Łaski i Zalewem Rekreacyjnym do stacji.
Trasa zaczyna się przy kompleksie Naturum w Rudzie Sułowskiej. Można tu skorzystać z sezonowych połączeń autobusowych, skomunikowanych z pociągiem Kolei Dolnośląskich w Miliczu.
Centrum Edukacyjno-Turystyczne Naturum, którego właścicielem jest Spółka Stawy Milickie SA, powstało przy gospodarstwie rybackim w Rudzie Sułowskiej. Głównym obiektem kompleksu jest trzygwiazdkowy hotel Naturum oraz Gospoda 8 Ryb, w której serwowane są potrawy z ryb ze Stawów Milickich. Można tu zwiedzić Muzeum Tradycji Rybactwa Stawów Milickich i Doliny Baryczy, obejmujące skansen narzędzi i urządzeń związanych z gospodarką stawową, udostępnionych przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu oraz Dom Rybaka. W skład CET wchodzi również: Zwierzyniec, Ścieżka Zmysłów, płuczka rybna i edukacyjny plac zabaw. Ruda Sułowska nosi miano „bocianiej wioski”, znajduje się tu największe skupisko gniazd bociana białego na Śląsku (10-12 par).
Idziemy szosą przez Rudę Sułowską w kierunku Sułowa. Przekraczamy zasilającą miejscowe stawy Młynówkę Sułowską i opuszczamy wieś. Wkraczamy na groblę między stawami Żabiniec Mały i Żabiniec Duży A, jesteśmy w Kompleksie Ruda Sułowska Rezerwatu Stawy Milickie.
Rezerwat Stawy Milickie utworzono w 1963 r., ma powierzchnię 5298,15 ha (więcej niż niektóre parki narodowe) i składa się z kilku oddzielonych od siebie kompleksów: Radziądz, Jamnik, Ruda Sułowska, Stawno i Potasznia. Gniazduje tu ok. 120 gatunków ptaków, a 50 gatunków przebywa tu w czasie przelotów. W rezerwacie występują m.in.: kszyk, cyraneczka, gągoł, podgorzałka, kureczka nakrapiana, łabędź niemy, sieweczka rzeczna, żuraw, orzeł bielik, bocian czarny, czapla purpurowa i biała, jastrząb, kania czarna i ruda, kobuz, rybołów oraz trzmielojad. W 1995 r. Stawy Milickie zostały objęte Konwencją Ramsarską o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, w 2000 r. znalazły się w programie Living Lakes. Na terenie rezerwatu obowiązuje zakaz wstępu, można poruszać się jedynie drogami publicznymi i szlakami turystycznymi.
Kompleks Ruda Sułowska liczy 1139 ha i składa się z dwóch części – północnej i południowej, jesteśmy na skraju drugiej części.
Obok miejsca odpoczynku opuszczamy granice rezerwatu, przecinamy ponownie Młynówkę Sułowską i wkraczamy do lasu pod wzgórzem Winiec (111 m). Następnie dłuższym odcinkiem przez pola docieramy do Sułowa. Idziemy ul. Parkową, skrajem dawnego parku pałacowego. Za skrzyżowaniem znajduje się kościół MB Częstochowskiej.
Kościół filialny MB Częstochowskiej zbudowali ewangelicy w latach 1765-67. Pierwotnie nosił wezwanie Św. Krzyża, a parafia obejmowała 14 wsi. Posiada konstrukcję z muru pruskiego na rzadkim planie ośmioboku, nakryty jest łamanym dachem z centralnie umieszczoną wieżą. Do budynku przylega zakrystia z 1846 r. Wokół znajduje się dawny cmentarz ewangelicki, założony w poł. XVIII w. i zamknięty w 1963 r. Na cmentarzu zachowało się kilka nagrobków z pocz. XX w., stoi na nim dzwonnica z 1821 r., rosną tu 300-letnie lipy i dęby. Naprzeciwko kościoła stoi dawna pastorówka (ul. Dąbrowskiego 16) i szkoła ewangelicka (Dąbrowskiego 17).
Spod kościoła idziemy szlakiem niebieskim, który będzie nam towarzyszył do centrum Milicza. Biegnącą wśród małomiasteczkowej zabudowy ul. Ogrodową docieramy na rynek.
Na środku rynku stoi pomnik Bohaterów Wojska Polskiego, przerobiony z dawnego pomnika poległych w I wojnie światowej oraz stara pompa wodna. W kamienicy nr 9 mieściła się gospoda Goldene Krone (Złota Korona). Dom nr 11 zwany jest Domem Polskim, pochodzi z XVIII/XIX w., posiada podcienie, wsparte na 3 filarach. Prawdopodobnie w drodze do Paryża nocował w nim w 1831 r. Juliusz Słowacki. Obecnie znajduje się tu siedziba Towarzystwa Przyjaciół Sułowa oraz otwarta w 2004 r. Izba Regionalna, z eksponatami z prac wykopaliskowych na cmentarzysku w Miłosławicach. Okazała klasycystyczna kamienica nr 12 to dawny Hotel Kronprinz von Preussen, obecnie pełni funkcję ośrodka kultury.
Z rynku można podejść 150 m ul. Zamkową do barokowego pałacu zbudowanego ok. 1680 r., dla Burghausów, władców tutejszego wolnego państwa stanowego. Pałac przebudowano w XVIII w. w stylu rokokowym. Obecnie obiekt jest własnością prywatną i można go obejrzeć jedynie zza ogrodzenia. Na ul. Zamkowej znajduje się dawny Baronenhaus (nr 4), naprzeciwko stoi folwark z XVIII-wiecznym spichlerzem z muru pruskiego.
Idziemy chwilę ul. Milicką, którą biegnie droga nr 439 Żmigród – Milicz, na skrzyżowaniu z ul. Kolejową stoi budynek dawnego ratusza.
Budynek powstał w 1751 r. jako pograniczna straż królewska, później przekazano go miastu, które w poł. XIX w. zaadoptowało go na ratusz. Po utracie praw miejskich w 1945 r. ratusz zlikwidowano, po remoncie w latach 2011-2012 budynek pełni funkcję banku.
Skręcamy w ul. Kolejową, mijając dawną pocztę z końca XIX w. (nr 8). Po chwili zwarta zabudowa się kończy, docieramy do dawnego młyna i mostu na Młynówce Sułowskiej, zaczynającej się na pobliskim Jazie Sułów.
Skręcamy w ul. Leśną, którą biegnie droga dojazdowa do kompleksu ośrodków wypoczynkowych i domków letniskowych. W miejscu, gdzie droga się rozwidla omijając aleję dębową, znajdował się zamek.
Zamek w Sułowie zbudowali w XIV w. książęta oleśniccy na wyspie, oblanej wodami Baryczy. Rezydował tu starosta, a władcom służył jako zamek myśliwski. Forteca została spalona w 1432 r. przez husytów. Pod koniec XV w. zamek stał się siedzibą rycerzy-rozbójników, najpierw Wawrzyńca Garwolskiego, a od 1488 Koschmiedera. W związku z tym miejscowe rycerstwo i oddział wrocławski pod dowództwem Jana Tarnki zdobył zamek, który w 1500 r. rozebrano. Pozostałości obiektu zostały zniszczone w latach 70. XX w. podczas budowy drogi, zachował się jedynie fragment wału nad Młynówką Sułowską. Lokalizację zamku wyznacza kamienny pomniczek.
Idziemy wzdłuż alei dębowej, po drodze spotykamy tablice ścieżki dydaktycznej wokół Sułowa. Mijamy ośrodek wypoczynkowy MPK Wrocław i dawny ośrodek Pafawag z parkingiem i wiatą. Przecinamy starorzecze Baryczy, koło baru Kacper asfalt przechodzi w szuter. Za ośrodkiem Przystań u Grażyny i kompleksem domków letniskowych docieramy do stawu i Jazu Sułów.
Jaz Sułów zbudowano na Baryczy, od rzeki odchodzi tutaj Młynówka Sułowska, zasilająca w wodę kompleksy Ruda Sułowska, Niezgoda i Radziądz Stawów Milickich. Przy jazie działa mała elektrownia wodna.
Przekraczamy jazem Barycz i wkraczamy drogą gruntową w las. Koło miejsca dawnej rybaczówki skręcamy i idziemy wzdłuż zabagnionego dawnego starorzecza Baryczy i koło potężnego dębu. Na skraju lasu przecinamy kolejne starorzecze i ścieżką obok trzeciego z nich docieramy nad brzeg Baryczy. Idziemy dłuższy odcinek wzdłuż rzeki, która zachowała tu naturalny charakter, w przeciwieństwie do pozostałych odcinków, uregulowanych w XIX w. Za starorzeczem i domkami letniskowymi oddalamy się drogą gruntową od rzeki, przecinamy potok Brzeźnik i docieramy do lasu. Koło wiaty znajduje się dojście do stożkowatego Grodziska Kaszowo.
Gród Kaszowo wzniesiono w 2. poł. X w., posiadał on wieżę i brukowany wjazd, pod grodem znajdowała się osada. Prawdopodobnie był to gród kasztelański, strzegący przeprawy przez Barycz, na trasie z Wrocławia do Gniezna. Gród zniszczono w poł. XI w., możliwe, że podczas wyprawy ks. czeskiego Brzetysława w 1038 r., który podążał do Gniezna. Funkcje Kaszowa przejął później gród w Miliczu.
Przecinamy łąkę i drogą przez leśne wydmy docieramy do szosy Kaszowo – Koruszka. Mijamy budynek dawnego leśnictwa Kaszowo z pocz. XX w. oraz dawną gajówkę i wkraczamy do Koruszki. W przysiółku znajduje się gospodarstwo agroturystyczne Ceglany Dom z hodowlą alpak, a na jego końcu wiata.
Wkraczamy w las, umacnianą betonem drogą szutrową mijamy powstałe pod koniec lat 90. XX w. prywatne stawy Ewa. Skręcamy w drogę leśną, którą docieramy do bitej drogi pożarowej nr 19 i mijamy strzelnicę.
Strzelnica powstała w czasie I wojny światowej na terenie dawnego poligonu kawalerii. Do końca lat 80. XX w. korzystali z niej uczniowie w ramach zajęć z przysposobienia obronnego, w 2018 r. obiekt wyremontowało Nadleśnictwo Milicz.
Docieramy do Ostoi.
Położona wśród stawów Ostoja to gospodarstwo agroturystyczne z domkami letniskowymi, smażalnią ryb i hodowlą konika polskiego (jedną z pięciu w Polsce). Przy wjeździe do obiektu znajduje się leśny parking, rośnie tu okazały dąb.
Idziemy szutrową drogą dojazdową do Ostoi, po czym drogą gruntową wzdłuż osuszonych stawów docieramy do alei dębowej.
Stąd ścieżką osiągamy zabudowania Milicza. Podążamy ul. Kopernika obok SP nr 2 z krytym basenem Milicka Fala. Mijamy osiedle bloków Centrum, ul. Mickiewicza i pl. Korfantego osiągamy Urząd Miasta.
Na pocz. XX w. powstała tu siedziba władz powiatowych, do której w 1945 r. przeniesiono Urząd Miasta ze zniszczonego ratusza.
Ul. Dworcową docieramy do głównej ul. Marsz. Piłsudskiego, którą biegnie droga nr 15 Trzebnica – Krotoszyn. Mijamy dawny Dom Strzelecki, mieszczący obecnie ośrodek kultury i zabytkowy budynek Sądu Rejonowego (dawny urząd pracy).
Za stacją benzynową skręcamy na deptak, mijamy dawny dom parafialny (siedziba superintendenta – po prawej) i szkołę ewangelicką z 1857 r. (po lewej), za którymi stoi kościół św. Andrzeja Boboli (Kościół Łaski).
Kościół Łaski wzniesiono po układzie altransztadzkim z 1707 r. między królem szwedzkim Karolem XII a cesarzem Józefem I. Król wymógł na cesarzu postawienie na Śląsku sześciu kościołów protestanckich. Miały one powstać poza murami miejskimi, stąd odległość od kościoła do rynku. Świątynię wzniesiono w latach 1709-14 jako luterański kościół Św. Krzyża, przy wsparciu właścicieli Milicza – hr. Maltzan. Kościół zaprojektował i zbudował Gottfried Hoffman z Oleśnicy na wzór Kościoła Pokoju w Świdnicy. Wieża miała pierwotnie 59 m, jednak w 1783 r. została skrócona o 10 m, mimo to jest ona najwyższą drewnianą wieżą w Polsce. Świątynię wzniesiono z muru pruskiego (konstrukcja ryglowa wypełniona cegłą). Do 1789 r. w kościele odbywały się nabożeństwa po polsku. W 1945 r. część wyposażenia wnętrza zniszczono, a żyrandol, ambonę i chrzcielnicę przeniesiono do katedry w Poznaniu. Kościół przejęli katolicy i nadali mu wezwanie św. Andrzeja Boboli. We wnętrzu zachowały trzy kondygnacje empor i 33-głosowe organy, zbudowane w 1887 r. przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą. Obok stoi plebania z lat 90. XX w., nawiązująca do architektury kościoła.
Przy Kościele Łaski zmieniamy kolor szlaku na czerwony, idziemy deptakiem przez skwer obok pomnika Jana Pawła II. Podążamy ul. 1 Maja, którą biegł trakt handlowy Wrocław – Toruń. W dawnym budynku urzędu powiatowego ulokowano pocztę.
Skręcamy w prowadzącą w kierunku stacji kolejowej ul. Wojska Polskiego, idąc prosto możemy dotrzeć po 250 m na rynek. Mijamy tzw. nowe koszary ułanów z 1900 r., naprzeciwko, w obecnym domu handlowym znajdował się kościół staroluterański z 1845 r. Za skrzyżowaniem znajduje się skwer z pomnikiem Wincentego Witosa z 2020 r. Dalej mijamy duży kompleks koszar 1 Regimentu Ułanów Pruskich z 1882 r., po 1945 r. znajdowała się tu jednostka wojskowa JW 5925 i 3 Okręgowa Składnica Chemiczna, zlikwidowane w 1999r. Obecnie w koszarach mieści się 3 Wojskowy Ośrodek Metrologii – Zakład Kalibracji Przyrządów Dozymetrycznych i 4 Regionalna Baza Logistyczna – Skład Milicz. Następnie docieramy do budynku Starostwa Powiatowego z pocz. XX w., naprzeciwko znajduje się kompleks przemysłowy z dawną mleczarnią, gorzelnią i spichlerzem. Przecinamy potok Lubel, w dolinie którego znajdował się staw i schodzimy na deptak biegnący brzegiem milickiego Zalewu Rekreacyjnego.
Zalew powstał w pobliżu dawnego Bader Teich (Staw Kąpieliskowy), znanego od XVII/XVIII w. Na pocz. XX w. staw podzielono na dwa mniejsze akweny, a przed 1911 r. osuszono. W 2013 r. na miejscu mniejszego stawu (Fisch-Teich) wybudowano obecny Zalew Rekreacyjny z plażą i deptakiem. Zalew zasilany jest wodami strumienia Duchówka, nad jego brzegiem zbudowano Centrum Bioróżnorodności Doliny Baryczy – ośrodek edukacyjny Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych.
Idziemy brzegiem zalewu, mijając tablice wiodącej wokół niego ścieżki dydaktycznej. Skręcamy w ścieżkę, którą docieramy do ul. Kolejowej i krzyża. Stąd blisko już do widocznego budynku dworca w Miliczu, gdzie kończymy naszą trasę.
Stacja Milicz powstała na trasie Kolei Oleśnicko-Gnieźnieńskiej, zbudowanej w 1875 r. Stację ulokowano w oddaleniu od centrum Milicza, ponieważ oddzielał ją od miasta staw Bader Teich, osuszony przed 1911 r. W 1894 r. w pobliżu powstała stacja wąskotorowa linii Żmigród – Sulmierzyce, zlikwidowana w 1991 r. W latach 1919-29 na skutek wytyczenia granicy polsko-niemieckiej zamknięty był graniczny odcinek Cieszków – Zduny. Linię Grabowno Wielkie – Milicz – Krotoszyn zelektryfikowano w 1986 r., stanowiła ona jedno z alternatywnych połączeń z Wrocławia do Warszawy. Wskutek złego stanu torów połączenia pasażerskie zawieszono w latach 2004-05 i 2016-19. Po remoncie i znacznym zwiększeniu prędkości linię ponownie otwarto w 2019 r. Obecnie przez Milicz kursują składy Kolei Dolnośląskich relacji Jelcz-Laskowice – Wrocław Główny – Krotoszyn i Kolei Wielkopolskich z Milicza do Poznania.
Budynek dworca pochodzi z ok. 1875 r., obecnie pełni funkcje mieszkalne. Do budynku dostawiono po 1945 r. pawilon z nastawnią Mi. 500 m w stronę Oleśnicy stoi przy torach wieża ciśnień. Do znajdującej się tam małej stacji towarowej odchodziła bocznica do betoniarni i łącznica do stacji wąskotorowej.
